Książkę tę poprzedziły: tom szkiców Mackiewicz i konserwatyści ("Czytelnik" 1976), doktorat obroniony w 1978 r. w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk (nie publikowany, promotor prof. dr Andrzej Ajnenkiel) oraz kilka drobniejszych prac ogłoszonych w tygodnikach i pismacvh fachowych. Materiał tam zgromadzony, uzupełniony i rozwinięty, stał się punktem wyjścia przy pisaniu niektórych, zwłaszcza pierwszych, rozdziałów biografii. W tym miejscu, otwierającym książkę, chciałbym podziękować kilku osobom. Jest to przywilej miły, lecz nie traktuję go konwencjonalnie. Profesorom Andrzejowi Ajnenkielowi i Tadeuszowi Jędruszczakowi za wskazówki, krytykę, a także - w ciągu tych kilku lat - czasami i za ostrogę. Bardzo sobie cenię uczestnictwo w debatach pracowni II Rzeczypospolitej IH PAN. Profesorowi Wacławowi Jędrzej ewiczowi za uwagi oraz udostępnienie cennych archiwaliów; pani Janinie Kulikowskiej z Fundacji Kościuszkowskiej, której troska i pomoc w niemałej mierze umożliwiła kontynuowanie badań. Dziękuję rodzinie Stanisława Mackiewicza za pozwolenie na wgląd w papiery osobiste i bezstronną współpracę: siostrze, pani Sewerynie Orłosiowej, oraz córkom, Aleksandrze Niemczykowej i Barbarze Rzepeckiej. Mojemu domowi wreszcie - córce i żonie, które sporo musiały ścierpieć.