Ta porywająca opowieść rzetelnego historyka i znakomitego publicysty przy pomocy słowa podejmuje walkę o pamięć Powstania Styczniowego. W barwnych obrazach tym słowem wyczarowanych przypomina historie 1863, 1864, 1865 roku. Broni znaczenia słowa „patriotyzm” i nazywa po imieniu tchórzostwo i zdradę. Wielki historyk i obrońca polskiej wolności, Bohdan Cywiński, napisał, iż „do Rosji nie wolno się zbliżać na kolanach. To śmierć” (B. Cywinski, Obok Orła znak Pogoni, Kraków 2013, s. 148). To właśnie groźne memento wyraża także z wielka siła ta książka. Ono jest groźne dla tych, którzy decydują się dzisiaj, po 10 kwietnia 2010 roku, podchodzić na kolanach do Rosji. To dlatego temperatura sporów o znaczenie wydarzeń sprzed lat 150, o wybór miedzy powstaniem a pozostaniem na kolanach, jest tak wysoka. Bo odczytujemy je przez pryzmat wciąż odnawiającej się, niestety, sytuacji wyzwania dla polskiej wolności, godności, dla prawdy o naszej historii i teraźniejszości. Książka Jarosława Szarka pomaga odkryć nieznane niektórym z ojców (i synów) III RP poczucie wstydu, przywołuje wzory antyimperialnej rebelii, przypomina pojecie obowiązku wobec Ojczyzny. To jest sens pamięci roku 1863 w naszym czasie i miejscu.

prof. dr hab. Andrzej Nowak

Chciałoby się zapytać: Co to jest historia, skoro czytając książkę Jarosława Szarka, co kilkanaście stron zamykam oczy, nabieram oddechu, by celując do biegnącego na mnie sołdata nie spudłować!? Te książkę się chłonie jak opowieści, jak wiersze, czytane w dzieciństwie przez mamę, jak śpiewane pieśni o ułanie, co „stał na widecie”, o żołnierzu tułaczu, o Orlętach. Jak coś, co było i jest jednocześnie. Bo to wszystko jest saga rodzinna, bliska, nasza. I wiem, ze gdyby trzeba było…

Stanisław Markowski,
artysta fotografik


Opowieść otym, co robili, jak działali, zczym się mierzyli, czy ijak byli heroiczni Polacy sprzed stu pięćdziesięciu lat. Jak radziliśmy sobie wsytuacji tej straszliwej opresji moskiewskiej przemocy iupokorzenia – My, naród, 150 lat wcześniej. To dzieło, które nie tylko przypomina dziejowe wydarzenie, mające dla kształtu duszy polskiej znaczenie kluczowe. Nadaje ono także sens iznaczenie temu, cowydarza się nam współcześnie – nam, nieodległym następcom Polaków, którzy w1863 roku wyruszyli walczyć o wolność.

Joanna Lichocka