Jesteśmy społecznością, która kocha książki

"Dobry Niemiec" to zbiór wspomnień z okresu drugiej wojny światowej i czasów powojennych. Autor ubrał je w formę przypominającą połączenie literatury pięknej i literatury faktu - poszczególne części przypominają szkice i opowiadania, ale są zainspirowane autentycznymi wydarzeniami lub dosłownie stanowią ich zapis. Często Andrzej Ziemilski ubarwia je przemyśleniami, które pojawiły się po latach, nieraz odwołuje się też do różnorodnych tekstów kultury, co przydaje części tekstów erudycyjnego charakteru. Jak to jednak ze zbiorami bywa, jedne utwory są lepsze, inne gorsze, jedne bardziej, inne mniej ciekawe. Mnie najbardziej zainteresowały wspomnienia ze Lwowa, który był rodzinnym miastem pisarza. Tam zaskoczyła go wojna i wkrótce potem sowiecka okupacja. Codzienność w nowych warunkach opisana jest barwnie i żywiołowo, raz pojawiają się w niej przerażające sceny, innym razem jest miejsce na humor. Uwagę zwracają także utwory opisujące okupacyjną rzeczywistość Warszawy oraz Wrocławia, do którego pisarz przybył pod koniec wojny. Dużo miejsca poświęcił Polakom i Niemcom mieszkającym w Breslau, walkom o miasto i życiu w nim pod rządami czerwonoarmiejców. Zbiór Andrzeja Ziemilskiego to nie tylko udana próba ocalenia osobistych wspomnień oraz wydarzeń związanych ze zwykłymi ludźmi i z mniej lub bardziej znanymi postaciami historycznymi. To także refleksje nad moralnością podczas wojny, nad próbami ocalaniem człowieczeństwa, nad rolą przypadku, który nieraz decydował o życiu bądź śmierci. W tytułowym rozdziale pisarz zastanawia się nad tym, czy podczas wojny istnieli tzw. dobrzy Niemcy. Przywołuje kilka dobitnych przykładów, wciąż jednak spekuluje, czy zaskakujące zachowania wrogów były po prostu ludzkimi odruchami, wynikającymi z cech charakteru i dobrego serca, czy też były efektem zaskoczenia lub wyrachowania. Odpowiedzi na te pytania nie zawsze padają, nieraz czytelnik musi spróbować znaleźć je sam. Całość czyta się z zainteresowaniem, jednak niektóre teksty wydały mi się nieco chaotyczne, czasem odnosiłam wrażenie, jakby powstały na kolanie lub od niechcenia. Stąd tylko ocena dobra.