Svetislav Basara

Wybór opowiadań serbskiego (a wcześniej jugosłowiańskiego) pisarza, do tej pory nie wydawanego w Polsce. Niestety poszczególne utwory pochodzą z różnych tomów, a co za tym idzie brak jest pomiędzy nimi łączności zarówno stylowej, jak i tematycznej. Nie są również przedstawione chronologicznie, a kolejność – należy uprzedzić – może zniechęcać, mimo to warto przeczytać do końca. Cechą wspólną wszystkich opowiadań, niezależnie od stylistyki, jest humor. Ironiczny, niekiedy (w opowiadaniach, w których występują postacie jugosłowiańskich pisarzy) aluzyjny w stopniu zrozumiałym tylko dla mieszkańców dawnego kraju Tity, czasem absurdalny a niekiedy nawet czarny. Zawsze cięty, ale delikatny, nigdy nie dosadny i nie prostacki. W kilku opowiadaniach można naprawdę śmiać się do rozpuku (szczególnie „Guzijan, król Żarkova i Żeleznika” oraz „W Śimanovach” i następne). „”Fatalna domówka” i „Ból fantomowy” skłaniają do przemyśleń, zaś „OK KP” w niemal sarkastyczno-baśniowy sposób przywołuje klimat znany zrozumiały dla pamiętających czasy „demokracji ludowej”. W innych autor z humorem podchodzi do absurdów czasu transformacji ustrojowej. Z kolei parę pierwszych opowiadań ma charakter groteskowy, niekiedy surrealistyczny, na co warto być przygotowanym. Są to przy tym najkrótsze formy w zaprezentowanym zbiorze i czyta się je bardzo dobrze. Niektóre z opowiadań odnoszą się do sytuacji Serbii czy też Jugosławii, zaś inne są w pełni uniwersalne, nawet gdy rozgrywają się w ojczyźnie autora. A jeśli powyższe argumenty nie są zachęcające do sięgnięcia po książkę, to warto też dodać, że to właśnie w jednym z opowiadań z tego zbioru opisana jest scena, którą pokazał Emir Kusturica w filmie „Biały kot, czarny kot”, a więc zjadanie trabanta przez świnie.