Jesteśmy społecznością, która kocha książki

"Wspomnienia" Farah Pahlawi nie są tak naprawdę autobiografią samej szahbanu. Głównym bohaterem jest w istocie jej mąż, Mohammad Reza Pahlawi. Jeśli zaś szach jest głównym bohaterem, to musi być przedstawiony bardzo pozytywnie. Książka stanowi panegiryk pod adresem monarchy i jego rządów. Nie chcę oczywiście powiedzieć, że całkowicie niezasłużony, bo rzeczywiście przez kilkadziesiąt lat panowania tego władcy Iran rzeczywiście bardzo się rozwinął, co więcej, w kulturze irańskiej idea monarchii jest bardzo głęboko zakorzeniona, ale Farah Pahlawi ewidentnie pomija wiele mniej chlubnych aspektów rządów męża: nazbyt pospieszną modernizację, zbytnią infiltrację kraju przez obcokrajowców, megalomanię szacha i - co by jednak nie mówić - autorytarny system sprawowania władzy. Nie wspomina też o tym, że cały ten proces pozytywnych zmian w Iranie mógł się dokonać przede wszystkim dzięki odkryciu złóż ropy i wzrostowi cen tego surowca, a tu Mohammad Reza nie miał akurat większych zasług. Nie chcę jednak dać do zrozumienia, że Farah Pahlawi idealizuje męża i zakłamuje rzeczywistość. W jej "Wspomnieniach" bardzo wiele jest szczerego uznania dla zdobyczy "białej rewolucji", wiele jest świadectw rozwoju Iranu po II wojnie światowej, wreszcie wiele prawdziwego oddania rodzinie: ukochanemu małżonkowi i dzieciom. Książka mówi wiele o życiu codziennym i obyczajach wyższych warstw społeczeństwa irańskiego i o dużych różnicach między elitami a zwykłymi obywatelami. Osobiście zgadzam się z Autorką, że popierając rewolucję roku 1979 zamienili Irańczycy siekierkę na kijek i źle na tym wszystkim wyszli. Problem współczesnego stosunku Teheranu do świata zachodniego jest w dużej mierze efektem zanegowania przez republikę islamską polityki Mohammada Rezy. Gdy się zaś weźmie pod uwagę strategiczne i gospodarcze znaczenie Iranu, trzeba to uznać za ważne i dla współczesnego świata. Farah Pahlawi wspomina swoje życie u boku władcy Iranu, oficjalne podróże zagraniczne i życie rodzinne. Odnośnie do tego ostatniego wyróżnić należy zwłaszcza okoliczności jej zamążpójścia (coś z cyklu: król szuka żony, znasz jakąś młodą, ładną studentkę?) i trudny czas lat 1979-80, gdy to ciężko chory szach zmuszony został do opuszczenia ojczyzny i udania się na wygnanie. Ten opis trudów opieki nad cierpiącym mężem jest bardzo smutny, ale jest w nim dużo godności w znoszeniu chorób i śmierci, która przecież - jak pisze Horacy - aequo pulsat pede pauperum tabernas / regumque turris. Tomasz Babnis