Ich tematem jest oczywiście choroba, codzienna, osobista walka z nią, pogodzenie się z myślą, że może okazać się śmiertelna. Refleksja autora sięga jednak głębiej niż medyczne rozważania nad stanem własnego zdrowia. Pisarz zastanawia się nad rolą sztuki w życiu, nad niszczącą siłą zazdrości, nad przeszłością rasy ludzkiej, ale także nad przyszłością, jaka czeka naszą planetę. Wydźwięk jego wypowiedzi nie jest jednak negatywny:

"W styczniu 2014 roku dowiedziałem się, że mam raka. „Grząskie piaski” nie są jednak książką o śmierci i zniszczeniu, ale o godności bycia człowiekiem. Odbyłem w życiu fantastyczną podróż, od dzieciństwa aż po dojrzałość mojego poważnego wieku. W „Grząskich piaskach” napisałem o rzeczach dla mnie ważnych, o ludziach, którzy nadali mojemu życiu kierunek, a także o tych, których niestety nigdy nie spotkałem i już chyba nie spotkam. Napisałem o miłości, zazdrości, odwadze i strachu, a przy okazji o tym, jak żyć z potencjalnie śmiertelną chorobą".

Mankell ogromną część swego życia poświęcił na działalność charytatywną w Afryce, wspierając fundacje takie jak SOS Children’s Villages czy PLAN International. Angażował się także w pomoc humanitarną wysyłaną do Strefy Gazy.

Jego książki z komisarzem Wallanderem w roli głównej przetłumaczono na 45 języków, były wielokrotnie adaptowane na potrzeby kina i telewizji. Brytyjska wersja serialu z Kennethem Branaghiem w roli głównej uhonorowana została nawet nagrodą BAFTA, a seria szwedzkich ekranizacji jest w Skandynawii wręcz kultowa.
Wallander nie jest jednak jedyną – choć z pewnością najbardziej znaną – postacią literacką, jaka stworzył Henning Mankell. Autor pozostawił po sobie bogaty dorobek literacki, wydał między innymi serię książek, których akcja osadzona jest w Afryce, literaturę faktu oraz pisał książki dla dzieci. Jego styl, lakoniczny, nieco mglisty, jest rozpoznawalny na całym świecie i określany jako „odświeżający i nordycki”.

Brytyjski wydawca Mankella, Alison Hennessey tak wypowiedziała się o autorze: