W 1943 roku do obozu w Auschwitz-Birkenau trafia Dina Gottliebova, Żydówka z Brna, studentka akademii sztuk pięknych. Ma malować numery na blokach, ale okazuje się, że bardziej potrzebny jest portrecista. Doktor Mengele bada ,,mieszańców cygańskich", a odcienie ich oczu i skóry najlepiej oddadzą akwarele.

W 1942 roku w rodzinie oświęcimskiego kolejarza umiera najmłodsze dziecko. Trzy dni po wyzwoleniu Auschwitz jego syn idzie do obozu po sierotę, która zastąpiłaby zrozpaczonej matce utraconą córkę. Wybiera małą dziewczynkę, węgierską Żydówkę o imieniu Ewa. Jakiś więzień daje mu w prezencie akwarele, które walają się po baraku.
W 1963 roku muzeum KL Auschwitz-Birkenau odkupuje obrazy od Ewy. Kilka lat później udaje się odszukać autorkę. Dina Gottliebova mieszka w Stanach, jest żoną znanego Disneyowskiego rysownika Arta Babbitta. Przyjeżdża, ogląda obrazy, prosi o fotografie. A potem milknie, by w połowie lat 90. zażądać zwrotu oryginałów...
Ostałowska porusza problemy romskiej tożsamości, złożoności dziedzictwa powstałego w nieludzkich warunkach, a także powojennych dziejów pamięci o zagładzie narodu, o którym wciąż niewiele wiemy.

W Muzeum Auschwitz-Birkenau stajemy przed portretami Cyganów namalowanymi przez Dinę Gottliebovą, przeczuwamy, że musi kryć się za nimi jakaś niesamowita historia, i idziemy dalej. (...) Lidia Ostałowska do jednego kamyczka dobiera drugi, szuka dalej, na żadnym nie poprzestaje, nie wyrzuca tych z początku niepasujących, każdy ceni na równi, świadoma, że tajemnica mozaiki kryje się ostatecznie w spoiwie budującym całość. Misterna praca ze ściśniętym sercem, w której trzeba zapanować nad drżeniem ręki. Dokładnie tak, jak przy malowaniu akwareli, kiedy każde pociągnięcie pędzla jest ostateczne. (…) Ta książka to jedno z największych osiągnięć polskiej szkoły reportażu.
Krzysztof Czyżewski

Lidia Ostałowska - absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Za komuny reporterka "Przyjaciółki" i "Itd", a po przerwie w stanie wojennym dziennikarka "Gazety Wyborczej". Autorka reportaży o tych, którym trudniej - o mniejszościach narodowych i etnicznych, o kobietach, o młodzieży z subkultur i o wykluczonych. W 2000 roku wydała książkę Cygan to Cygan, jest współautorką wielu zbiorów reportaży.

11 stycznia 2011 roku (środa), godz. 18.
Wstęp wolny.

Poleski Ośrodek Sztuki,
ul. Krzemieniecka 2a
Łódź

Więcej na www.pos.lodz.pl