„Maria Curie”, biografia napisana przez Ewę Curie, naprawdę oddaje istotę życia Marii Skłowskiej-Curie. I choć pierwsze wydanie tej książki w języku polskim miało miejsce w 1938 roku, to jednak warto sięgnąć po najnowszą pozycję, będącą wspólnym wysiłkiem Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie i wydawnictwa W.A.B. Dlaczego? Jest ona bowiem uzupełniona o nieprzełożone wcześnie fragmenty, a także są w niej dodane odnalezione, a także wcześniej niepublikowane teksty źródłowe, np. korespondencję między Marią Skłodowską-Curie a członkami jej rodziny. Daje to niesamowitą możliwość poznania tej wybitnej postaci przez pryzmat jej myśli i słów.

Zabroniona nauka

To idealna propozycja dla wszystkich, którzy nie tylko interesują się nauką, lecz przede wszystkim cenią wybitne i nietuzinkowe postacie. Podobnie jak inni XIX- i XX-wieczni pionierzy naukowcy, np. Michael Faraday i Santiago Cajal, Maria Skłodowska-Curie była w dużej mierze samoukiem i wizjonerem. Jej wyjątkowość było również widać w pokonywaniu przeszkód wynikających z ubóstwa, ucisku społecznego i politycznego.

Urodziła się w zaborze rosyjskim jako piąte dziecko w zubożałym rodzie wywodzącym się ze szlachty. Zarówno matka (która na skutek gruźlicy dość wcześnie osierociła Marię), jak i ojciec wysoko cenili wykształcenie i stawiali na rozwój dzieci. Nic więc dziwnego, że i Maria i jej starsza siostra Bronisława marzyły o studiach. Te jednak były nieosiągalne dla kobiet w Polsce. Gdy Bronisława wyjechała na francuską Sorbonę, by zostać lekarką, nastoletnia Maria pracowała jako guwernantka i pomagała siostrze finansowo. Na pewien czas porzuciła nawet własne plany o wyższej edukacji. Jednak starszej siostrze udało się przekonać Marię do przyjazdu i rozpoczęcia licencjatów z matematyki i fizyki.

Z Warszawy do Paryża

W 1891 roku Maria wyjechała z rodzinnej Warszawy do Paryża. Chcąc skupić się na nauce, postanowiła wynajmować stancje jak najbliżej uniwersytetu. Jej skromne środki finansowe powodowały, że żyła w dużym niedostatku. Dwa lata później obroniła licencjat z fizyki, a w 1984 roku z matematyki. Gabriel Lippmann pomógł jej otrzymać stypendium naukowe nad badaniami magnetycznych właściwości różnych rodzajów stali.

W tym czasie Maria poznała Pierre’a Curie. Para pobrała się w 1895 roku. A już rok później MCS odkryła, że uran emituje tajemnicze promieniowanie. Co więcej, używając instrumentów wymyślonych przez męża, uczona odkryła, że ​​niektóre rudy emitują go nawet więcej niż sam uran. W 1898 roku ona i Pierre ogłosili odkrycie nowego pierwiastka – „radu”, który, jak przewidywali, będzie wykazywał bezprecedensowy stopień właściwości, nazywanych przez badaczkę „radioaktywnością”. Po miesiącach pracy Curie wyizolowali próbkę. Rad był sensacją – świecił w ciemności i wydawał się skutecznym lekiem na raka. Ich praca przyniosła im uznanie, w tym Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Nie przyniósł jednak pieniędzy, ponieważ małżeństwo Curie zdecydowało się opublikować szczegóły swoich prac bez opatentowania, gdyż według nich byłoby to sprzeczne z duchem nauki.

Uczona i matka

Razem z mężem i córkami Maria wiodła wspaniałe, pełne ciepła i miłości życie. Jednak po tragicznym wypadku, w którym zginął jej mąż, została samotnym rodzicem z dwójką małych dzieci. Podołała i temu zdaniu, będąc jednocześnie niesamowicie dobrą matką i wielkim naukowcem. Po śmierci męża oddała się pracy: otrzymała rad w stanie metalicznym, opracowała i udoskonaliła metody izolowania i otrzymywania nowych substancji, podała definicję międzynarodowego wzorca radu. Brała także czynny udział w konferencjach i spotkaniach międzynarodowych. 7 listopada 1911 roku otrzymała drugą, tym razem samodzielną Nagrodę Nobla z chemii za odkrycie polonu i radu. Była pierwszym człowiekiem, który otrzymał ją dwa razy i pierwszą kobietą laureatką Nobla w dziedzinie chemii.

Podczas pierwszej wojny światowej zaangażowała się w działania wojenne. Wyposażyła 200 mobilnych jednostek radiologicznych, zbudowała około 20 szpitali, prowadziła jeden z samochodów (była jedną z pierwszych kobiet, które miały prawo jazdy!) i pracowała jako mechanik, pielęgniarka na linii frontu i technik radiolog. Jej pionierskie polowe działania uratowały życie wielu żołnierzy.

W maju 1921 roku odwiedziła Stany Zjednoczone, gdzie dzięki zbiórce otrzymała pieniądze na zakup grama radu do Instytutu Radowego i środki na wyposażenie laboratorium.

Jednak pod koniec lat 20. XX w. zdrowie wielkiej uczonej zaczęło się pogarszać. W 1934 roku Maria dostała wysokiej temperatury. Zdiagnozowano u niej grypę i zmiany gruźlicze. Lekarze w sanatorium Sancellemoz w Passy odkryli prawdziwą przyczynę osłabienia – niedokrwistość aplastyczną wywołaną przez chorobę popromienną. Maria Skłodowska-Curie zmarła 4 lipca 1934 roku, pogrzeb odbył się dwa dni później w gronie rodziny i najbliższych przyjaciół.

Życie jak z powieści

Maria Curie była niezłomną kobietą, która nigdy nie szukała sławy ani fortuny. A silna wola i zamiłowanie do nauki były tym, co pozwoliło jej przezwyciężyć trudności. Jednocześnie miała wiele odwagi, aby działać na równi z mężczyznami i samozaparcia, by mimo przeciwności losu, poświęcić się nauce i dokonać przełomowych odkryć. Życie i osiągnięcia Marii Skłodowskiej-Curie otworzyły kobietom drzwi do nauki. Większość jej życiowej historii jest co najmniej nietuzinkowa. Czytając biografię, ma się wrażenie, że czyta się fikcyjną powieść, w której wątków wystarczyłoby dla co najmniej kilku postaci. A to życie jednej, niesamowitej kobiety!

Jest też niesamowicie przedstawione. Nie bez znaczenia bowiem pozostaje fakt, że biografię napisała córka noblistki. Opisanie losów światowej sławy matki nie jest łatwym zadaniem, jednak Ewa Curie wykonała je z wdziękiem i łatwością. Choć na poziomie języka możemy oceniać głównie umiejętności tłumacza, to już na postawie konstruowania historii widać wielki talent Ewy. Historie opowiedziane są wartko i odpowiednio dozują emocje. Biografię czyta się jak dobrą powieść obyczajową – z wartością dodaną, czyli wglądem w życie sławnej Polki.

Spojrzenie od środka

Chociaż autorka nie była naukowcem, jej opisy badań są zaskakująco dokładne i kompletne. A jednocześnie dobrze nakreślone jest tło społeczno-historyczne. Sama zaś postać Marii Skłodowskiej-Curie została naszkicowana bardzo troskliwe. Widać, że Ewa Curie stworzyła tę książkę na cześć matki. Nie sposób jednak nie zauważyć pewnych przemilczeń, jak choćby słynnego romansu noblistki z Paulem Langevinem. Choć z drugiej strony, wydaje się to całkiem zrozumiałe.

Co ważne i ciekawe, książka została napisana na podstawie listów do i od Madame Curie do wielu osób, wspomnień ludzi, którzy ją znali, jej wykładów, przemówień i wspomnień o niej. Aktualne wydanie zostało poszerzone o nietłumaczone wcześniej na polski fragmenty, a niektóre ustępy zostały przetłumaczone na nowo przez Agnieszkę Rasińska-Bóbr. Klasyczny przekład Hanny Szyllerowej zyskał więc nowe oblicze, które zdecydowanie warto poznać.

Przeczytaj fragment biografii „Maria Curie”

Maria Curie

Issuu is a digital publishing platform that makes it simple to publish magazines, catalogs, newspapers, books, and more online. Easily share your publications and get them in front of Issuu's millions of monthly readers.

Biografię „Maria Curie” można już kupić w księgarniach online. 

Artykuł na podstawie książki „Maria Curie” we współpracy z Wydawnictwem W.A.B.