Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Bo nienawiść dużo łatwiej wzbudzić, niż skłonić do miłości. Nienawiść jest łatwa. Miłość wymaga wysiłku i poświecenia.

Pozwalamy, by na ulicach naszych miast odbywały się parady nienawiści i nietolerancji. I to jest zły znak, bo demokracja nie polega na przyzwoleniu na zło, nawet najmniejsze, bo ono zawsze może nie wiadomo kiedy urosnąć

Trzeba dziś znowu młodzież nauczyć, iż pierwszą i najważniejszą rzeczą jest życie, a potem dopiero jest wygoda.

Widocznie można przeżyć nawet to, co najgorsze.

Zawsze mamy skłonność do odwracania głowy od tego, co nieprzyjemne

(...) że zło jest złem, że nienawiść jest złem i że miłość jest obowiązkiem. Musimy walczyć ze złem tak, żeby ten, który czyni zło, zrozumiał, że nie będzie dla niego litości.

Bo nienawiść dużo łatwiej wzbudzić, niż skłonić do miłości. Nienawiść jest łatwa. Miłość wymaga wysiłku i poświęcenia.

Tylko że trzeba dziś znowu młodzież nauczyć, iż pierwszą i najważniejszą rzeczą jest życie, a potem dopiero wygoda.

Te fabryki śmierci, w których masowo mordowano, wprowadziły pogardę dla życia ludzkiego. I ta pogarda dla życia przetrwała do dzisiejszego dnia.

A bierny świadek staje się współwinny. W ekstremalnych sytuacjach bierność jest przestępstwem.

Jeśli w tamtych warunkach można było być człowiekiem, to i ty też możesz być człowiekiem.

Pieniędzmi, nawet dużymi, nie można zapłacić za życie, za złamaną psychikę ofiary, która po pięciu latach wojny mogła stać się psychiką kata, psychiką człowieka żądnego odwetu.

Można zapytać, czy dzisiejszy świat może być inny. Przecież nieprawdą jest, że Europa nie wiedziała o komorach gazowych. Nie wszyscy zabijali, ale wszyscy wiedzieli. Najłatwiej od potworności odwrócić głowę. Ale to nie pomaga, i tak pozostajesz świadkiem. Oswajasz się ze zbrodnią i chociaż nie bierzesz w niej udziału, jeśli nie protestujesz, zmieniasz się, stajesz się innym człowiekiem, który udaje, że nic się nie zdarzyło.

Mur berliński został zwalony. Nie ma totalitaryzmu w Europie. Ale istnieje on nadal w świadomości ludzi. A na koniec trzeba zadać sobie fundamentalne pytanie, czy jesteśmy w pierwszym rzędzie Niemcami, Francuzami, Polakami, Żydami, czy – przede wszystkim – jesteśmy ludźmi.

Tego ciągle ludzie nie wiedzą albo nie rozumieją, dlatego jest takie ważne, żeby pokazywać, że jeśli jesteś zdolny do miłości, jeśli kochasz, w najpotworniejszych warunkach pozostaniesz normalnym człowiekiem.

Trzeba więc pilnować, by kultura pielęgnowała dobroć, nie nienawiść.

Z punktu widzenia powstańców getta 50 pistoletów, jakie otrzymali od AK, było o kilkaset, a może kilka tysięcy za mało. Z wojskowego punktu widzenia generała Grota, który na to zezwolił, lecz więcej nie dał, mogło być tych pistoletów o 50 za dużo, bo broń miała zostać użyta do beznadziejnej walki i z całą pewnością "zmarnowana". Nie wiem, jak było "naprawdę", wiem, że w takich sprawach nie ma "naprawdę".

Z jednej i z drugiej strony, z zachodu i ze wschodu, ta sama nienawiść do istoty ludzkiej. Nie jest ważne, kto kogo nauczył nienawiści, może to za sprawą tego samego gatunku biologicznego, który w swoim genotypie ma zakodowaną nienawiść, morderstwo, zło.

Piękno polega na tym, że miłość istnieje, a ci, którzy żyli miłością, czy zginęli, czy przeżyli, byli wielkimi ludźmi.

(...) najważniejsze jest to, (...) by nigdy nie pozostawać biernym wobec zła.

Więc nie jest ważne, że państwo będą tutaj opowiadali, co i jak przeżyli, czy Polak ukrył Żyda, czy nie ukrył, czy Francuz ukrył Żyda, czy nie ukrył. Ważne jest to, że morderstwo zostało dokonane na ich oczach, na oczach wszystkich. Bo to nieprawda, że Niemcy nie wiedzieli, to nieprawda, że gdy do Francji ze stu tysięcy deportowanych Żydów wróciły tylko trzy tysiące, to Francuzi nie wiedzieli, gdzie podziała się reszta. Zawsze mamy skłonność do odwracania głowy od tego, co nieprzyjemne.

(...) ponieważ istota miłości i śmierci jest zawsze ta sama, niezależnie od tego, kogo kochamy, co kochamy, kto lub co nas zabija, ludobójstwa, pospolity bandyta, rak czy zawał.

Trzeba dać świadectwo, że i w piekle można było przeżyć piękne chwile.

Czasem miłość ratuje, czasem zabija.

Trzeba więc pilnować, by kultura pilnowała dobroć, nie nienawiść.

Oczywiście, trzeba było strzelać, tylko trzeba było mieć z czego.

W ekstremalnych sytuacjach bierność jest przestępstwem.
W ekstremalnych sytuacjach nawet strach nie usprawiedliwia, a bierność naprawdę staje się przestępstwem. Podczas wojny bierny był cały świat.

Czy myślicie, że miłość odbywa się tylko w łóżku? Miłość jest wszechogarniająca i to trzeba zrozumieć. A można to w pełni zrozumieć dopiero w sytuacjach ekstremalnych, kiedy się widzi, że bez niej można wytrzymać, że bez niej nie można żyć, że bez niej jest się takim, jak się pokazywali na tych fotografiach – łachmanem zawiniętym w szmatkę który w ogóle nie jest już człowiekiem.

To nieprawda, że to była sprawa stu czy dwustu tysięcy Niemców, którzy osobiście brali udział w tych mordach. Nie, to była sprawa Europy i sprawa cywilizacji europejskiej, która stworzyła fabryki śmierci. Holokaust jest klęską cywilizacji. I niestety ta klęska nie skończyła się w 1945 roku. O tym trzeba pamiętać.

Trzeba przypomnieć, że pierwotnym grzechem zaniechania było milczenie, gdy Hitler zajmował Zagłębie Saary. To był początek słabości, strachu przed faszyzmem, strachu przed mocną władzą. Jeżeli dzisiaj nie zwalczymy w sobie tego strachu, to dalej będziemy mieli do czynienia z terroryzmem, z ludobójstwem. Trzeba o tym pamiętać.