– To było możliwe do dziś, Annabelle.

To miał być bardzo długi wieczór na „Andrei Dorii”.

Dobrze napisana powieść historyczna potrafi czytelnika niemal przenieść w czasie. Wiernie oddane realia konkretnej epoki sprawiają, że czujemy się tak, jakbyśmy byli naocznymi świadkami opisywanych wydarzeń. Dzięki temu lektura nie służy tylko rozrywce, ale też stanowi sporą dawkę wiedzy.

Wszystkie te elementy odnajdujemy w najnowszej powieści Wojciecha Dutki pod tytułem „Amerykanka”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Lira. Autor jest nauczycielem i historykiem, a pisanie jest jego największą pasją. Po skończonej lekturze wiem jedno – Wojciech Dutka zdecydowanie potrafi opowiadać historie. Napisał naprawdę świetną książkę, osadzoną w realiach II wojny światowej. Jej fabuła jest wielowątkowa i bardzo angażująca czytelnika. Przynajmniej tak było w moim przypadku.

Główną bohaterką jest Jane. Poznajemy ją w 1936 roku w Stanach Zjednoczonych, gdzie studiuje filozofię. Pochodzi z bardzo bogatej rodziny i niczego jej nie brakuje. Łączą ją jednak napięte relacje z bratem, który co chwilę przysparza rodzicom kłopotów. Tymczasem Jane postanawia wyjechać na stypendium do Niemiec. Chce poznać tamtejszą szkołę filozoficzną i z bliska zobaczyć kraj pod rządami Adolfa Hitlera. Dziewczyna wyjeżdża, zupełnie nieświadoma tego, co ta decyzja będzie dla niej oznaczać.

Trafia do miłej gospodyni, u której zamieszkuje. Jednak sprawy komplikują się, gdy nawiązuje romans z jej synem. W końcu Jane wyjeżdża do Francji. Sądzi, że tam będzie bezpieczna. W chwili gdy wybucha II wojna światowa nie można być jednak pewnym czegokolwiek. III Rzesza pokonuje Francję. Zrządzeniem losu Amerykanka trafia do Jugosławii, gdzie z bliska obserwuje potworną wojnę domową. Jest przerażona działaniami chorwackich ustaszy, którzy marzą o Wielkiej Chorwacji. W tym celu postanawiają wymordować inne narody zamieszkujące te tereny. Jane trafi do prawdziwego piekła.

Czy zwykła studentka filozofii zdoła ocalić życie? Czy będzie umiała dokonać wyborów, do których zmusi ją okrutny los? W jaki sposób wojna odciśnie na niej swoje piętno?

W tym miejscu konieczna jest pewna dygresja. Po pierwsze ogromne słowa uznania dla autora za wierne oddanie realiów historycznych. Czasem czujemy się tak, jakbyśmy czytali stronę podręcznika do historii. Jednak dzięki temu czytelnik zyskuje orientację w temacie, o którym w Polsce być może mało wiemy. Mam tutaj na myśli sytuację w Jugosławii. Czasem przyrównuje się zbrodnie chorwackich ustaszy do ludobójstwa, jakiego na Polakach dopuściła się UPA. Czytając przerażające opisy Wojciecha Dutki, doskonale rozumiemy, skąd takie porównanie. Każdy będzie po prostu zszokowany bestialstwem Chorwatów. Po raz kolejny okazuje się, że wojna wyzwala w człowieku jak najgorsze instynkty.

Jednocześnie autor ciągle konfrontuje swoją bohaterkę z trudnymi moralnymi wyborami. Amerykanka jest zupełnie nieświadoma natury III Rzeszy. Stara się zrozumieć, dlaczego Niemcy popierają Hitlera. Dlaczego sytuacja w kraju wygląda tak, jak wygląda.

Wspomnę, że w recenzowanym tytule jest sporo filozofii. Czasem możemy się nieco gubić w jej zawiłościach, jednak ogólnie jest to kolejna wartość dodana powieści. Uważam, że Wojciechowi Dutce udało się napisać bardzo dobrą powieść historyczną, poświęconą II wojnie światowej. Nie mamy tu do czynienia z tanim romansem czy opowiastką dla naiwnych. Nic z tych rzeczy. Jest groza wojny w dosłownym tego słowa znaczeniu. Sympatyzujemy z Jane, chcemy, aby przeżyła. Czy jednak zgadzamy się z każdym jej postępowaniem? Czy czasem nie denerwuje nas jej lekkomyślność i zwyczajna głupota? Kobieta zrozumie, że każda – nawet z pozoru błaha – decyzja będzie miała konsekwencje w przyszłości.

Jednocześnie zdaję sobie sprawę z tego, że nie jest to łatwa książka. Polecam ją wszystkim interesującym się historią i lubiącym poważne powieści historyczne. Autor pisze bowiem bardzo naturalistycznie, nie szczędzi nam okrutnych scen czy opisów. Prowokuje także do stawiania trudnych pytań. Czy Jane zrozumie wreszcie samą siebie? Czy znajdzie w sobie dość sił, aby stawić czoła temu wszystkiemu, co przynosi wojna? Zachęcam was do lektury „Amerykanki” i zapamiętania nazwiska autora.

Wojciech Sobański