Powieści historyczne cieszą się niesłabnącą popularnością wśród czytelników. Pozwalają one ożywiać informacje z lekcji historii, nadając im swoisty koloryt i są dobrą metodą na popularyzowanie historii. Nie inaczej jest w przypadku książek Jacka Komudy. Myślę, że tego pisarza nie trzeba szerzej przedstawiać. Jest bardzo znany i popularny wśród czytelników, a w swoim dorobku ma wiele książek, podejmując w nich tematy z wielu historycznych epok.

Dlatego też bez wahania sięgnąłem po jego najnowszą powieść pod tytułem „Zawisza. Czarne krzyże”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Fabryka Słów. Jej okładka nawiązuje do całej serii „Chwała polskiego oręża”, w których Komuda dotykał tematyki II wojny światowej. Dlaczego teraz zdecydował cofnąć się aż do średniowiecza? Myślę, że zadecydowała o tym postać Zawiszy Czarnego. Jest to bez wątpienia najsłynniejszy polski rycerz. Jego imię zna każdy, przeszło nawet do ludowych powiedzeń. Często spotykamy zdanie „polegać na kimś jak na Zawiszy”. Nie dziwi więc, że taki bohater stał się atrakcyjny dla Komudy.

„Zawisza. Czarne krzyże” to tytuł, który przypadnie do gustu wszystkim fanom pisarza. Po raz kolejny wierność historycznym realiom miesza się z fikcją literacką, przez co powstała wciągająca powieść spod znaku płaszcza i szpady. Losy Zawiszy Czarnego zostały przedstawione głównie na tle jego walki z Krzyżakami. To zakonni rycerze uwięzili brata Zawiszy, którego ten postanowił odbić. W tym celu wrócił do Polski i ruszył na Żmudź, szukając brata. Spotkał się z dzikimi Żmudzinami, hołdującymi pogańskim wierzeniom. Zobaczył rzeczy, o których wcześniej nie miał pojęcia. Jednak przede wszystkim ze wszystkich sił walczył z Krzyżakami. Najpierw, aby uwolnić brata. Później, aby się zemścić.

Wielkim finałem powieści jest bitwa pod Grunwaldem. Jacek Komuda opisał to jedno z największych starć średniowiecznej Europy z dużą dbałością o historyczne szczegóły.
Na kartach powieści oprócz samego Zawiszy pojawiają się inne postacie znane z podręczników do historii, wśród nich Zbigniew Oleśnicki.

Najnowsza powieść Komudy przypadła mi do gustu, chociaż jej początek jest nieco zagmatwany i wymaga skupienia, aby nie zgubić wątku. Kiedy na scenę wydarzeń na dobre wkracza już Zawisza, akcja wyraźnie nabiera płynności.

Osobiście podczas lektury miałem co najmniej kilka razy silne skojarzenia z „Krzyżakami” Henryka Sienkiewicza. Zawisza zaś momentami jawił się jako drugi Jurand. Przede wszystkim Jacek Komuda przedstawił świat, który jest jednowymiarowy. Krzyżacy w jego powieści to krwiożercze bestie, uosabiające wszystko, co najgorsze. Dyszą żądzą władzy, krwi i bogactwa. Są dumni i pyszni, za nic mają Polaków, nie mówiąc już o Żmudzinach. Bracia zakonni to po prostu wcielone diabły. Na ich tle Zawisza Czarny jawi się niczym anioł. Prawdomówny, honorowy, zawsze dotrzymujący słowa. Walczy do końca, już za życia stając się legendą.

Autor nie niuansował zachowań swoich bohaterów. Wiemy, kto jest dobry a kto zły. Komuda naprawdę zrobił wiele dla zobrazowania wiarołomstwa Krzyżaków. Być może niektórzy zarzucą mu zbytnie upraszczanie historii, jednak czy tak jest naprawdę? „Zawisza. Czarne krzyże” to książka godna polecenia dla wszystkich miłośników Jacka Komudy i zainteresowanych historią średniowiecza. Wydaje się, że taki duet – Komuda i Zawisza – po prostu musiał się udać. Polecam lekturę.

Wojciech Sobański