Miesiąc po rozpoczęciu roku szkolnego szesnastoletni Michael wraz z rodziną przeprowadza się do nowego miasta. Już po raz czwarty. Chłopak nie jest tym faktem zachwycony. Po poprzedniej przeprowadzce ojciec obiecywał, że to będzie ostatni raz. Na domiar złego posłał Michaela do prywatnej katolickiej szkoły. Jako ateiście chłopakowi nie jest łatwo odnaleźć się wśród księży, którzy każą zwracać się do siebie per ojcze, zakonnic utrzymujących, że tylko grzeczne kobiety tworzą historię, oraz codziennych modlitw. Na szczęście szybko znajduje grupę dzieciaków podobnie jak on kwestionujących katolicką hipokryzję, dyskryminację i dojmujące poczucie wyższości. Razem próbują coś w tej zastałej szkolnej rzeczywistości zmienić.

Pierwsza rzecz, która mnie zastanowiła i zaskoczyła: co za rodzice posyłają swoje dziecko do katolickiej szkoły, skoro są niewierzący? Oczywiście ma to uzasadnienie z narracyjnego punktu widzenia – gdyby nie to, nie byłoby konfliktu stanowiącego główną oś fabularną. But still… Ten wybór nie zostaje w ogóle uzasadniony. Na początku książki pojawia się tylko wzmianka, że Michael otrzymał doskonałe referencje od szefa taty, jednak to nie tłumaczy, dlaczego ojciec zdecydował się posłać go do tej prywatnej szkoły, która zdaje się wyróżniać tylko tym, że jest droga. Nie ma mowy o tym, że ma wybitnie wysoki poziom, albo ułatwia przyjęcie do koledżu. Wygląda na to, że autorce był po prostu potrzebny konflikt poglądów i w ten sposób mogła najłatwiej go stworzyć.

Mimo tego wymuszenia książka nie traci na wartości. Najciekawsze są dyskusje tytułowych Anonimowych Heretyków, czyli członków tajnego klubu działającego w szkole. Należą do niego: Avi – gej i żyd, Eden – wyznawczyni celtyckiego politeizmu rekonstrukcjonistycznego, Max – unitarianin uniwersalista oraz Lucy – katolicka feministka. Różnią się między sobą praktycznie wszystkim, a łączy ich poczucie odmienności i nieprzystawania do ściśle określonej szkolnej rzeczywistości. Niedziwne więc, że postanawiają zapoczątkować małą rewolucję. Drobnymi krokami dążą do większej zmiany – mniej restrykcyjnych wymogów co do obowiązującego stroju, większej tolerancji dla obrzędów innych wyznań, konsekwencji w przestrzeganiu zasad kościoła katolickiego i sprawiedliwości.

Autorka z jednakową uwagą przedstawia racje wszystkich stron i niezwykle celnie punktuje przywary katolicyzmu, zwraca uwagę na skostniałe tradycje, nieraz bardziej krzywdzące dla katolików niż innowierców. Choć ostatecznie działalność AH nie zmienia rzeczywistości o sto osiemdziesiąt stopni, bohaterowie wyciągają z niej lekcję. Najbardziej widać to u Michaela (narratora powieści), który musi przepracować konflikt z ojcem, nauczyć się słuchać innych i wypracowywać kompromis.

„Anonimowych Heretyków” na tle innych powieści Young Adult wyróżnia oczywiście poruszony temat konfliktu między katolikami, wyznawcami innych religii i ateistami. Oprócz tego trochę na drugim planie, ale nie mniej dokładnie, Katie Henry przedstawia różnice w podejściu do rodzicielstwa oraz odmienne oczekiwania wobec rodziców. Co najważniejsze, jest to książka o tolerancji i szacunku dla cudzych poglądów i wierzeń. Bez dwóch zdań warto do niej zajrzeć.

Ewa Jemioł