Hiszpańska wojna domowa pojawia się w polskich podręcznikach od historii jako jedynie krótka wzmianka. Wszyscy wiemy, że była. Że trwała w latach 1936-1939. Większość ludzi kojarzy nazwisko Generała Francisco Franco. Jednak niewielu z nich jest w stanie wyjaśnić, jak cała ta historia się zakończyła i w jaki sposób Hiszpanie rozwiązali w końcu konflikt, w którym zginęło pół miliona ludzi. Odpowiedź jest prosta. Nie poradzili sobie, przysypali swoje problemy, mając nadzieję, że rany same się zabliźnią i kolejne pokolenia o nich zapomną. W imię kraju i w imię wspólnej przyszłości.

„Strup. Hiszpania rozdrapuje rany” to reportaż nie tylko o ofiarach reżimu, ale też ich rodzinach, którzy po latach podejmują się odszukania kości bliskich. Sami, bez pomocy państwa, czując na sobie oskarżycielskie spojrzenia sąsiadów. To historia tego, jak powstała Dolina Poległych, czyli mauzoleum, w którym spoczęły szczątki ofiar z dwóch stron konfliktu oraz samego Generalissimusa. Oczywiście do czasu, bo szczątki Franco zostały przeniesione dopiero w zeszłym roku. A samo referendum w tej sprawie jedynie udowodniło, że podziały nie zniknęły. To historia Hiszpanii wciąż rozdartej na pół, w której ofiary i oprawcy mieszkają obok siebie, ale nie wolno głośno mówić im o swoich krzywdach. Rozdrapywanie starych ran tylko szkodzi państwu i społeczeństwu.

Czytając ten reportaż, ma się wrażenie, że każde zdanie zostało dopieszczone w najmniejszym szczególe. Nie ma zbędnych fragmentów czy zdań pozbawionych sensu. Katarzyna Kobylarczyk już w pierwszym rozdziale kładzie nam na piersi ogromny kamień, który wraz z przewracaniem kolejnych stron przygniata coraz mocniej. I choć nie jest to książka do połknięcia w jeden wieczór, to zaraz po jej odłożeniu coś będzie was ciągnęło w jej kierunku. I nawet gdy przewrócicie ostatnią stronę i odłożycie ją z powrotem na półkę, wasz wzrok  będzie wędrował w jej stronę. Bo tej historii po prostu nie da się wyrzucić z głowy.

To odarcie Hiszpanii z jej słonecznych ulic, z zapachu pomarańczy. Autorka zostawia jedynie to, co prawdziwe i czego oko turysty nie jest w stanie dostrzec. To zupełnie inne spojrzenie Kobylarczyk niż w jej poprzednim reportażu o półwyspie Iberyjskim. Bardziej surowe, bezwzględne i co najważniejsze –prawdziwe. Jeden z najlepszych reportaży, jakie czytałam.

Kinga Kolenda