A szkoda! I choć staram się usilnie przypomnieć sobie wszystkie lekcje podczas mojej edukacji, na których temat ten był omawiany, to do głowy przychodzi mi niewiele. Nie pojawiają się fakty, daty czy wydarzenia. Pamiętam jednak, kiedy to na rodzinnej wycieczce, po wyjściu z Groty Łokietka moja mama opowiadała nam jego historię. Ale nie oszukujmy się, nie każdy może mieć mamę historyczkę. I tu na szczęście z pomocą przychodzi Elżbieta Cherezińska.

Królowa polskiej powieści historycznej

Elżbieta Cherezińska jest autorką nieustraszoną, pełną pasji i przede wszystkim kochającą historię. W przygotowaniu do swoich książek potrafi godzinami przeszukiwać dokumenty, dopytywać ekspertów o szczegóły, konfrontować ze sobą informacje. Dzięki tej wytężonej pracy powstają książki, które choć wsparte fikcją, opowiadają o rzeczywistych wydarzeniach naszej historii.

I tak oto okazuje się, że w temacie z pozoru niejasnym, w czasach chaosu, w państwie pod panowaniem mało znanego króla, odnaleźć możemy intrygi, morderstwa i zdrady. Okazuje się, że mało znany król Przemysł II, który koroną cieszył się zaledwie 228 dni, to idealny bohater na bardzo grubą i fascynującą książkę. To właśnie wydarzenia związane z jego osobą rozpoczęły w 2012 roku cykl „Odrodzone królestwo”. Po ośmiu latach cykl ten dobiega końca wraz z ukazaniem się ostatniej części, pod tym samym tytułem.

Pożegnanie z „Odrodzonym królestwem”

Ostatni tom „Odrodzone królestwo” rozpoczyna walka o życie Kazimierza. Syna, który na łamach historii przyćmił swojego ojca Władysława, ale, jak napisała sama Elżbieta Cherezińska, „przecież każdy ma w sobie karła i olbrzyma. Bez wybitnego ojca nie byłoby tego wielkiego syna”.

Na horyzoncie majaczy już wielka wojna z Zakonem, Jan Luksemburski zagarnia kolejne tereny, a w Malborku dyskutuje się o zmianach w wizji Zakonu. W ostatnim tomie płoną wsie, miasta i katedry, powracają znani nam bohaterowie i w końcu rozwikłane zostają tajemnice.

Najmocniejszą stroną twórczości Elżbiety Cherezińskiej są postaci. Książki Elżbiety Cherezińskiej, zawsze bazujące na gruntownych analizach źródeł, wypełnione są barwnymi bohaterami o niezwykłych charakterach. Nic to dziwnego, skoro przepisem na dobrą postać powieści historycznej według autorki jest „wycisnąć z faktografii ile się da i tchnąć w bohaterów życie”. Cel osiągnięty!

To, co mnie osobiście zachwyca w książkach Elżbiety Cherezińskiej, to kobiety. Wyraziste, silne bohaterki, które doskonale wiedzą, czego chcą i potrafią to osiągnąć. Tym bardziej je doceniam, bo wiem, jak niezwykle trudno jest odnaleźć informacje na ich temat w średniowiecznych źródłach. Ale te kobiety istniały, wzmianki o nich pojawiają się w kronikach i przy męskich opowieściach! I dzięki książkom pani Elżbiety dowiedzieć się może o nich cały świat.

Tak, cały! W lipcu 2018 roku prawa do wydania wersji anglojęzycznej dwóch książek polskiej królowej powieści historycznej nabyło wydawnictwo Tor. Chodzi o oba tomy cyklu „Harda” – pierwszy o tym samym tytule i drugi pod tytułem „Królowa”. Cykl ten zogniskowany jest wokół postaci Świętosławy, siostry Bolesława, córki Mieszka.

To niezwykłe, że właśnie opowieść o piastowskiej i skandynawskiej królowej trafi niebawem na amerykański rynek wydawniczy. Ta historia odważnej i niezwykłej kobiety, która nie tylko przetrwała w świecie męskiej polityki, ale także świetnie sobie w nim radziła, przemyci do zachodniego świata także informacje o kształtowaniu się państwa polskiego. Przewidywaną publikację pierwszego tomu pod tytułem „The Widow Queen” zapowiedziano na 6 kwietnia 2021 roku.

Legendy, magia i prawda historyczna

Niejednego czytelnika zachwyca w książkach Elżbiety Cherezińskiej także styl. Język, który wciąga czytelnika w świat minionej epoki, nie utrudniając jednocześnie odbioru niepotrzebną stylizacją artystyczną. Jak autorka sama nam podpowiada, w „Odrodzonym królestwie” „pociągnęła mnie pewna wizja, można powiedzieć inspirowana literaturą fantasy lub równie dobrze: inspirowana czystym średniowieczem. Zresztą to jedno i to samo, bowiem fantasy czerpie bogactwo formy właśnie stamtąd, z epoki w której żyli obok siebie święci i rycerze. Z czasów, w których ludzie wierzyli w cuda tak samo mocno, jak w smoki i bestie”.

To właśnie język dostosowany do wizji książek zamyka czytelnika w niesamowitym świecie. W świecie, w którym ożywają stare legendy i mity, w którym magia i mitologia mieszają się z historią, nie przekraczając jednocześnie granicy, po przejściu której książki te musielibyśmy postawić na półce z napisem „fantasy”.

W cyklu „Odrodzone królestwo” wyraźnie możemy obserwować konfrontację nowego, choć już ugruntowanego świata religii chrześcijańskiej z tym, co pogańskie i mityczne. Rodzima słowiańska tradycja to coś, co Elżbieta Cherezińska zaczęła wyciągać z zakamarków wieków, niemal z niebytu historycznego wraz z pierwszym tomem cyklu. W ten sposób powstała społeczność ludzi Starej Krwi. Tak właśnie rozwinęły się postaci Matki Dębiny, Jemioły oraz Starców Siwobrodych.

A opisywanie pogańskiego świata i jego konfliktowania się z chrześcijaństwem to coś, co Elżbiecie Cherezińskiej udaje się koncertowo! Przykład tego majstersztyku mieliśmy już okazję poznać w cyklu „Północna Droga”, gdzie pogański świat wikingów ściera się z nową religią. Wszystkie cztery tomy opowiedziane zostały z czterech różnych perspektyw, lecz ani jeden nie został napisany oczami wielkich wikińskich wojowników, których zazwyczaj stawia się w centrum historii tego okresu. Dzięki temu w „Północnej Drodze” poznajemy inne spojrzenie – ludzi, którzy podczas wojen pozostawali w domach. Sylwetki kobiet, które często musiały wykazać się dużo większym sprytem i odwagą niż niejeden wojownik na wyprawie. Bo czyż utrzymanie i obronienie domu, pozostawionych przez mężczyzn, nie jest rzeczą ważniejszą niż kolejne kilogramy złupionego złota?

Faktem jest, że pogańskie wierzenia, zwłaszcza słowiańskie, ze względu na znikome źródła pisane, nie są dla nas dostępne w stu procentach. Książki Elżbiety Cherezińskiej są więc pod tym względem pewną interpretacją uzupełnioną fikcją literacką. Ale cóż z tego, skoro to powieści historyczne, a nie podręczniki. Dzięki przedstawionej w nich niecodziennej perspektywie możemy poznać inny świat, nie do końca znany z powszechnie dostępnej historii.

Książka „Odrodzone królestwo” jest już do kupienia w księgarniach online. 

Artykuł na podstawie książek cyklu „Odrodzone królestwo” we współpracy z Wydawnictwem Zysk i S-ka