Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Następnie zjawił się prąd socyalistyczny, który poszedł jeszcze dalej, proklamował otwarcie kosmopolityzm, pogardę dla narodowych ideałów, często nawet dla wszystkiego, co polskie. Pamiętamy przecież młodzież, na którą ruch rewolucyjny rosyjski wywarł taki urok; a której barbarzyństwo umysłowe było tak wielkie, że zerwała zupełnie duchową nić, łączącą ją z własną ojczyzną i z Zachodem. Polskość była dla niej synonimem wstecznictwa, a postępowem było to, co rosyjskie, zwłaszcza to, co niosła z sobą rosyjska rewolucya.

Narzędziem tego nowego ruchu intelektualnego stał się, jak zawsze bywało przy budzeniu się podobnego ruchu wśród mas etnograficznie odrębnych — język, którym masy żydowskie mówią, t. zw. żargon, dyalekt pochodzenia niemieckiego. Nie był on zawsze językiem naszych żydów. Za Piastów i Jagiellonów mówili oni po polsku, dopiero w miarę napływania większych mas żydowskich z Niemiec, mową powszechną żydów w Polsce stało się narzecze szwabskie języka niemieckiego z przymieszką hebrajszczyzny, oraz z nieustannie wsiąkającemi w nie wyrazami polskimi, w ostatnich zaś czasach i rosyjskimi. I tak jak u innych ludów, zaczynających sobie tworzyć język literacki, alfabetem tego języka — stał się alfabet ksiąg świętych, hebrajski.

Nawet otwartsza cokolwiek krytyka postępowania żydów, łagodniejsza bez porównania w formie, niż to, cośmy sami i co nasi żydzi pisali o wadach naszego społeczeństwa, wywoływała natychmiast alarm i oskarżenia o antysemityzm.