Jesteśmy społecznością, która kocha książki

W ruchu socjalistycznym dopiero raczkującym na niemieckim Górnym Śląsku w końcu XIX wieku kobiet było niewiele.

W 1910 roku na Górnym Śląsku było ich [Ukraińców] w przemyśle ponad dwukrotnie więcej niż Polaków zza rosyjskiej granicy.

Śląski robotnik wywodził się z tradycyjnego środowiska wiejskiego, ale pod wpływem wielkich i mniejszych procesów społecznych zmieniał się i radykalizował.

Już pobieżna lektura lokalnych pism katolickich, takich jak "Gwiazdka Cieszyńska" czy "Katolik", pozwala zauważyć, że wraz z upływem lat coraz bardziej utyskiwano, że "ludek" staje się mniej pokorny wobec pana i plebana.

Niskie płace kopaczy były prawdopodobnie główną przyczyną buntu, do którego doszło w 1534 roku w Tarnowskich Górach. Niektóre hipotezy wskazują, ze być może miał on także podłoże religijne.

Blisko 300 kobiet spalono na Górnym Śląsku w czasach zbiorowego szaleństwa zwanego polowaniem na czarownice.

Górny Śląsk także może pochwalić się swoimi zbójnikami. Ich legenda zrodziła się w momencie, gdy podnieśli rękę na panów, choć ich prawdziwe życie dalekie było od romantycznych bajek.

Bez wątpienia najsłynniejszym śląskim zbójnikiem był Ondraszek, któremu swą powieść poświęcił Gustaw Morcinek, a znakomity spektakl wystawiła Scena Polska teatru w Czeskim Cieszynie.

Pierwszym krajem, w którym zaczęto uprawiać sport na szeroką skalę, były Niemcy.

Górny Śląsk, zwłaszcza austriacki, oplotła gęsta sieć Domów Robotniczych, zakładanych przez związki zawodowe, partie i spółdzielnie robotnicze. Organizowano w nich spotkania, mieściły się tam biblioteki, siedziby chórów, a często i gospody - żeby było się z czego utrzymać.

Jeden z najsilniejszych ruchów kobiet na początku XX wieku w tej części Europy działał na austriackim Śląsku. To historia niemal zapomniana...

W dwudziestoleciu międzywojennym "Głos Kobiet" był wydawany w Warszawie jako ogólnopolskie pismo kobiece PPS, a Kłuszyńska była jedną z nielicznych kobiet senatorek w II Rzeczypospolitej.

Fala protestów antywojennych przetoczyła się przez Europę w 1917 roku. Wpisują się w nią zamieszki głodowe na austriackim i niemieckim Śląsku latem tego samego roku. Między innymi w Gliwicach.

Skąd wzięli się Ślązacy w Rosji 1917 roku? Pewna grupa - głównie robotników wykwalifikowanych - wyjechała na Wschód za chlebem jeszcze przed wojną, ale większość stanowili jeńcy walczący wcześniej w armii niemieckiej i austro-węgierskiej.

Co kierowało ludźmi, którzy poparli bolszewików? Nadzieja na szybszy powrót do domu, lewicowe ideały, klimat epoki, gdy wszystko wydawało się możliwe i padały trony, chęć przeżycia przygody? A może wszystko po trochu?

. "Ludność poczuła się naraz wolna" - alarmowano w Cieszynie w listopadzie 1918 roku. Górale ruszyli po swoje...

. "Chłopi przystąpili samorzutnie do rozwiązywania najbardziej palących, ich zdaniem, spraw. Wystąpiła z brzegów rzeka nienawiści nagromadzonej w ciągu dziesiątków lat" - pisał historyk Andrzej Pilch.

Gdy przestało istnieć cesarstwo niemieckie, zrodził się pomysł tworzenia rad: robotniczych, chłopskich, żołnierskich - jako przedstawicielstw lokalnych środowisk.

We wrześniu 1919 roku zawarto konwencję polsko-francuską w sprawie emigracji robotników polskich do odbudowującej się ze zniszczeń Francji. Warszawie chodziło o " "wyeksportowanie" problemu społecznego: panowało ogromne bezrobocie, czego konsekwencją było dalsze obciążanie skarbu państwa akcją zapomogową i zaognienie stosunków politycznych" - jak notowała strona rządowa.

Sportem rządzi "pogoń za rekordem" i zasada "produkcji bohaterów", o czym w przedwojennej Polsce pisywał Henryk Kuroń. Ale w niektórych miejscach stawiano na amatorski sport robotniczy, choćby na Śląsku...

Pieśni - i te bardziej patetyczne, i te bardziej zawadiackie - nieodłącznie towarzyszyły dziejom ruchu robotniczego.

Odbywały się właśnie huczne obchody dziesięciolecia przyłączenia Śląska do Polski, gdy młodzi komuniści zorganizowali zlot w lasach pod Katowicami. Jego wyjątkowo brutalne rozbicie wstrząsnęło całym Śląskiem.

Ponad cztery tysiące śląskich robotników należało do Antify, jak potocznie nazywano antyfaszystowskie organizacje samoobrony Komunistycznej Partii Niemiec. Jej filie powstawały od Biskupic po Racibórz - we wszystkich robotniczych ośrodkach niemieckiego Górnego Śląska.

Działalność opozycji antyhitlerowskiej na niemieckim Górnym Śląsku - jeszcze przed wybuchem wojny - jest mało znana.

Kopalnia Wujek kojarzy się przede wszystkim z jednym strajkiem - tym z 1981 roku. Podobne protesty zdarzały się tam jednak częściej.

Walka hiszpańskich robotników przeciwko rebeliantom generała Franco w Hiszpanii wywołała na polskim Śląsku falę solidarności. Można się o tym przekonać, czytając archiwa śląskiej policji.

Seria książkowa Ludowa Historia Polski ma stanowić przyczynek do odzyskania zapomnianych dziejów zwykłych ludzi.

Warto dodać, że często na wyprawach zbójnickich zyskiwała także cała wieś, której przypadała część łupów, ale nie to było najważniejsze: "rzeczywistość ich egzystencji jest zupełnie drugorzędna dla mitu".

Śląsk uchodził za najbardziej zrewoltowany region pruskiego państwa.

Kto by przypuszczał, że jedną z najsłynniejszych działaczek na rzecz praw kobiet w Niemczech okaże się potomkini arystokratycznego rodu ze Śląska?