Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Rywalizacja szybko zrodziła nienawiść. Wskazywanie na zalety własnego programu zastąpiła totalna krytyka programu obcego- samego zła prowadzącego do nieszczęść. Dążenie do zniszczenia przeciwnika wykluczało kompromis traktowany jako zdradę.

Politycy nie działają jednak w próżni- gromadzą wokół siebie ludzi, którzy w większości całkowicie popierają głoszony przez nich program i odcinają się od przeciwnego; odejście od litery ogłoszonych tez, nawet zmiana słownictwa bywają szokujące i rodzą kryzys wzajemnego zaufania. Dlatego politycy tak często stają się zakładnikami własnych słów i muszą konsekwentnie bronić własnego stanowiska, ograniczając tym samym pole do działania.

Ciężar stereotypów historycznych jest olbrzymi- zamyka wyobraźnię. Najprostsza rzecz: II wojna w generalnym obrazie literatury- to jest kismet. Allach powiedział- i tak musiało się stać. Polska? Nie mogła dostać pomocy. Norwegia? Oddajemy, bo nam szkoda strat naszej pięknej floty. Francja? Skazana na klęskę, bo kobiety rodziły za mało dzieci. Bałkany? A jakie było inne wyjście? Trzeba było przegrywać, gdyż nie istniały żadne inne możliwości. Kismet- wszystko zostało z góry rozstrzygnięte i musiało skończyć się klęską. Natomiast wszystkie zwycięstwa były wspaniałe. I jak świetnie dowodzone. A w ZSRR wyłącznie bohaterskie.