Kazimierz Demel

biolog, pionier polskich badań na morzu, wybitny znawca flory i fauny Bałtyku.

Urodził się w Zawodziu koło Katowic, jego ojciec był doktorem chemii i pracował jako dyrektor w fabryce chemicznej. Po zdaniu matury w 1908 podjął studia przyrodnicze na Uniwersytecie Lwowskim, skąd po roku przeniósł się na Uniwersytet Genewski. W 1911 otrzymał tytuł magistra i rozpoczął pracę na miejscu jako asystent w Zakładzie Zoologii. W 1913 powrócił do kraju z powodu choroby ojca, nostryfikując swój dyplom na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym czasie rozpoczął pracę w Warszawskim Towarzystwie Naukowym, co dało mu możliwość odbycia staży naukowych w Villefranche-sur-Mer (Prowansja) i Murmańsku, podczas których ostatecznie skierował swoją uwagę zagadnieniom związanym z biologią morza. W 1916 roku, w związku z toczącą się I wojną światową, został przymusowo wcielony do armii rosyjskiej, skąd po roku udało mu się przejść do organizowanego na terenie Białorusi I Korpusu Polskiego, pod dowództwem gen. J. Dowbora-Muśnickiego. Po zakończeniu działań wojennych zgłosił się ponownie jako ochotnik do służby wojskowej, odbywając kampanię na froncie wołyńskim oraz biorąc udział w walkach na terenie śląska, za co został wyróżniony licznymi odznaczeniami.

W 1923 podjął pracę w Morskim Laboratorium Rybackim, mieszczącym się początkowo na Helu, później (w związku ze zmianami organizacyjnymi i przemianowaniu jednostki na Morski Instytut Rybacki) w Gdyni. Pracę doktorską z dziedziny biologii morza obronił w 1938 na Uniwersytecie Jagiellońskim. W sierpniu 1939 roku ponownie zgłosił gotowość do służby, jednak z uwagi na przekroczony 50. rok życia jego wniosek nie został przyjęty. Wojnę spędził w Warszawie, angażując się w tajną działalność dydaktyczną, a po jej zakończeniu powrócił do Gdyni. Tutaj rozpoczął energiczne starania mające na celu odtworzenie macierzystego Laboratorium, w którym szybko został zastępcą kierownika. W 1950 uzyskał habilitację, siedem lat przed otrzymaniem godności profesora zwyczajnego. W latach 1951-1960 pracował jako kierownik Działu Oceanograficznego MIR oraz członek jego Rady Naukowej; potem przeszedł na emeryturę, nie zaprzestając pracy twórczej.

Poza badaniami prowadzonymi w Morskim Instytucie Rybackim, prowadził wykłady w Wyższej Szkole Handlu Morskiego oraz na wydziale rybackim Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie. Był wieloletnim członkiem Międzynarodowej Rady Badań Morza w Kopenhadze. Napisał ponad 250 dzieł, w tym wiele podręczników (m. in. bardzo cenione Życie morza, Biologię morza, Zwierzę i jego środowisko czy Morza i oceany) i opracowań popularnonaukowych. Morski Instytut Rybacki co roku na jego cześć przyznaje specjalne odznaczenie, Medal im. Profesora Kazimierza Demela, "za wybitne osiągnięcia naukowe i organizacyjne w badaniach oraz w popularyzacji wiedzy o morzu w dziedzinach: biologii, ekologii i rybactwa".