Pio Moa

Historię piszą zwycięzcy. Ta oczywista prawda, potwierdzana przez wieki nie znalazła zastosowania w przypadku hiszpańskiej wojny domowej z lat 1936-1939. Pomimo bezapelacyjnej wygranej obozu narodowego, pomimo dalszych niemal 40 letnich, ustabilizowanych rządów Francisco Franco wydaje się jakby to Front Ludowy narzucił narrację historyczną obowiązująco z nielicznymi wyjątkami do tej pory. Pio Moa, za młodu członek komunistycznej bojówki GRAPO, zgłębiając archiwa i dokumenty dotyczące guerra civil odkrył jak bardzo ta historia jest zakłamana, jak wiele narosło wokół niej mitów. Najwyraźniej musiało to nim porządnie wstrząsnąć, że z antyfrankistowkiego terrorysty (brał udział w akcjach terrorystycznych, czego dzisiaj nie ukrywa) stał się niemal apologetą Frankizmu. Książka Moi to dość dobrze udokumentowana rozprawa z powszechnie akceptowanymi mitami takimi jak republikanizm Frontu Ludowego czy też "oligarchizm" Powstańców. Moa dość szczegółowo wymienia wszystkie grupy wchodzące w skład obu stron konfliktu drobiazgowo opisując ich różnice i podobieństwa jak również i skomplikowane relacje między nimi. Dużo dowiemy się o genezie wybuchu wojny, co jest kluczem do zrozumienia całego konfliktu. Dzięki książce dowiemy się jak doszło do takiego wzmocnienia sił lewicowych (z tymi skrajnymi na czele) za prezydentury - wydawałoby się - konserwatywnego Alcala-Zamory. Dowiemy się jak próbowano zafałszować wspaniałą i bohaterską obroną Alkazaru w Toledo. Te i wiele innych mitów - jeden po drugim - są analizowane w świetle dokumentów i wypowiedzi świadków wydarzeń. Książa nie jest typowym opisem dziejów konfliktu, skupia się raczej na wybranych elementach ogólniejszej historii. Mimo to czytelnik, który nie zetknął się wcześniej z inną literaturą na ten temat (np. dość wysoko cenioną pozycją lewicującego Anthoniego Beevora) jest w stanie bez problemu złożyć z tych fragmentów całkiem kompletny obraz wojny, zwanej niekiedy ostatnią krucjatą.