Leopold von Ranke

Zacznę od uściślenia okresu, o którym traktuje II tom klasyka historiografii – na 460 stronach, autor ok. 350 poświęca okresowi 1590-1660. Zaś II poł. XVII wieku oraz dwa kolejne stulecia opisuje zaledwie na 110 stronicach. Ma to dwie poważne konsekwencje dla czytelników: I – dzieje papiestwa po roku 1660 są opisane w bardzo skrótowy sposób i z pewnością nie zaspokoją głodu wiedzy czytelnika. Ten okres opisany jest bardzo powierzchownie i jedynie unaocznia pewne ogólne tendencje, które osłabiły, a potem ograbiły papieży z ziemi ( konflikt z Ludwikiem XIV i wspieranie przeciwko niemu krajów protestanckich, ogólne osłabienie katolików w stosunku do innowierców w Europie, konflikt między jezuitami a jansenistami, kasaty zakonów, rewolucja francuska i restauracja papiestwa przez kraje niekatolickie, zjednoczenie Włoch). II- okres 1590-1660 jest bardzo czytelnie i wnikliwie zdiagnozowany. Trzeba przyznać, że autor w ciekawy sposób unaocznił jak wiele zależało wtedy od wpływów i nastawienia poszczególnych papieży do ogólnoeuropejskiej polityki. Kilku papieży tego okresu na tyle sprzeciwiło się, okrążającym ich ziemie, Habsburgom hiszpańskim i cesarskim, że pozwoliło Francji na wybicie się na dominującą pozycję na kontynencie. O ile Klemens VIII sprzyjał Henrykowi IV Burbonowi, by przywrócić Francję do obozu katolickiego i zakończyć waśnie między katolikami, to Urban VIII był tym, który zerwał tę jedność. Jego niechęć do okrążających jego ziemie Habsburgów, doprowadziła do sprzyjającej dla Francji (Richelieu) sytuacji, gdy mogła lawirować miedzy obozem katolickim i protestanckim, a w końcu otwarcie wystąpić przeciwko Hiszpanii, Austrii i Bawarii. Kolejną wielce pozytywną sprawą jest fakt, że autor nie zaniedbał innych konfliktowych spraw tego okresu. Skupia się na próbach przywrócenia katolicyzmu w Szwecji, na konflikcie Zygmunta III z Karolem IX, a później na rządach królowej Krystyny. Wspomina też o próbach przeciągnięcia Rosji pod skrzydła stolicy apostolskiej (poprzez polskie wyprawy po carski tron). Zadziwiający dla mnie był opisany przez autora postęp reformacji na ziemiach Habsburgów austriackich. W związku z tym, tylko zdecydowana i nie przebierająca w środkach, postawa władców, mogła doprowadzić do „wywłaszczenia z urzędów” nie katolików (okres 1590-1630 określa jako II okres kontrreformacji) i odzyskanie większej kontroli nad „duszami”. Wpływy protestantów były często nie po drodze monarchom, którzy dążyli do władzy absolutnej. Autor przejrzyście opisuje nie tylko wpływ papieży na wojnę trzydziestoletnią, ale również na poboczne konflikty hugenocko, angielskie z Francją, wojnę o sukcesję mantuańską (i związany z tym aspekt kontroli nad przełęczą Valtelliny),a także o wpływy w Italii wobec Wenecji, Ferrary, Urbino. W sprawach nie militarnych, autor najwięcej uwagi poświęca jezuitom oraz rosnącemu zadłużeniu papiestwa (próby wpływania na politykę, miały swoją cenę w monecie, której nie było potem jak spłacić). Polecam tę książkę, przede wszystkim, celem zgłębienia wiedzy jak doszło i jaki był cel europejskich konfliktów I poł. XVII wieku.