Jesteśmy społecznością, która kocha książki

To jest oczywiście bardzo dobra książka – o trudnej sztuce budowania „polskości” – której jednym z wymiarów była opozycja w stosunku do „żydowskości”. Trudna książka o trudnej i chyba niestety niezbyt udanej relacji – przynajmniej w tym ostatnim okresie końca XIX i pierwszej połowy XX w. Tu wnikliwe historyczno-socjologiczne studium tej relacji. Autorka wykonała olbrzymią pracę i szukała źródeł antysemityzmu w Polsce (który jest wyróżniany, gdyż ma swój lokalny „koloryt”) i ta część zresztą była w mojej ocenie najlepsza. Widać to w szerszym kontekście kreowania „narodu” polskiego w dzisiejszym rozumieniu – gdy przestaje być już narodem elity szlacheckiej, a staje się rzeczywiście wszystkich. Wątek budowania się tu opozycji Polak-Żyd jest naprawdę niedocenianym elementem naszej kulturowej spójności. Później mamy swoiście rozumianą „ludową” historie polski – a przynajmniej jeden jej wymiar – ten zwykle pomijany – tworzenia się Rzeczpospolitej wielu narodów (a taką była II RP) i obaw z tym związanych właśnie wśród mniejszościach – często przecież prześladowanych (choć nie systemowo) – czego próżno szukać w klasycznych podręcznikach. Jest też coraz bardziej ponura historia lat 30-tych i rosnącego skrajnego nacjonalizmu (zgodnie z analizą autorki - politycznie, poza PPS a i to nie całym, w zasadzie każda partia miała mieć w swoich programach jakieś wątki antysemickie) aż po dziś, gdy Autorka widzi raczej "jaskółki" tolerancji, co chyba jest nieco zbyt optymistyczne. Ciekawym pozostaje pytanie o antysemityzm poza endecją? W mojej ocenie jest to szeroka wizja stosunków polsko-żydowskich, opisanych raczej przez pryzmat sporów i trudnych relacji. To historia stopniowego zmazywania naszej wspólnej przeszłości, która w dużej mierze się niestety udała.