Powieść jest pisana w formie pamiętnika. Ma on być rachunkiem sumienia, rozliczeniem się z życia w obliczu nadchodzącej śmierci bohatera. W Marianie już od dzieciństwa tkwi głęboko zakorzeniony kompleks syna pijaka i życia w ubóstwie - który z czasem staje się motorem napędowym wszelkich jego działań: głównie rozpaczliwej walki o wymarzony status społeczny i materialny. Wysokie aspiracje popychają go ku niezbyt etycznym metodom osiągania wytyczonych celów - a ponieważ jest on człowiekiem, dla którego pozytywna samoocena jest życiowym priorytetem, Marian za pomocą sprytnej kalkulacji dba jak umie o swoją wewnętrzną równowagę. Jego obsesja, by być kimś ważnym, szanowanym, podziwianym, powoduje, że Marian niszczy wszystko i wszystkich dookoła. Żeni się z najładniejszą, najposażniejszą i najlepiej wykształconą panną we wsi, Apolonią. Z czasem całkowicie sobie ją podporządkowuje, przemieniając los żony w cichy dramat. Despotyczny dla żony i dzieci, skłócony z sąsiadami, podejrzliwy, nieufny i chorobliwie zazdrosny o wszystko, żyje w poczuciu wiecznej i niezasłużonej krzywdy.
Powieść pisana jest językiem okraszonym gwarowymi naleciałościami, pozwalającym lepiej oddać rys mentalny jej bohaterów.