W książce Widziałam, która dotyka trudnych, nadal bolesnych wspomnień z wojen lat 90., Maria Wiernikowska stawia przed czytelnikiem niełatwe pytania. Takie, które na co dzień skłonni jesteśmy odsuwać od siebie jak najdalej: dlaczego tak łatwo szafujemy życiem swoim i innych? Poddajemy się romantycznej wizji walki do końca? Idealizujemy wojnę?

Refleksje wracają, jak wracają podszyte niezrozumieniem, nienawiścią, pogardą dla drugiego spory. Czasem – spory nierozwiązywalne. Autorka stara się wyważyć racje stron, choć czasem trudno jej powściągnąć emocje, gdy przed oczami ma obrazy piekła. Bo piekło, mimo upływu lat, ma się dobrze. Zmieniają się tylko jego granice. Jak teraz na Ukrainie… 

Prawdziwa wojna jest właściwie okropnie nudna. Wieczorem artylerzyści przy słoikach z wódką do znudzenia opowiadają o swoich sukcesach, o jakichś „zdjętych” armatach, a nazajutrz godzinami okopują nowe stanowisko. Wreszcie pod wieczór mokną, ładując co minuta działo, strzelają, nie widząc odległego celu, mierzą, jak im każe dowódca przez walkie-talkie. Czasami im mówi, że trafili.

Abstrakcyjnie wygląda bitwa artyleryjska, gdy stoisz na wzgórzu i liczysz czas od ognistego błysku do słupka pyłu, który wznosi się tam, gdzie padł pocisk. Dopiero po chwili słychać huk, jeśli blisko, czujesz go na przeponie. Czasami pocisk ze 122-milimetrowej haubicy leci ze złowrogim świstem bomby, czasami w ciszy – zależy, czy z naszej strony, czy z tamtej. Dziś nad Karaczinarem krzyżował się ogień z czterech stron. Po kilkunastu domach na chwilę uniósł się pył. Ze wzgórza nad wsią nie widać ludzi, nie słychać krzyków dzieci ani zwierząt.

Zupełnie inaczej, gdy jesteś w oborze, gospodyni właśnie wydoiła krowę, zdmuchujesz ciepłą piankę z mleka pod łakomym spojrzeniem dziatwy i nagle wszyscy rozpierzchają się gdzieś. Ktoś w biegu przypomina sobie o tobie i krzyczy po rosyjsku: „Do schronu!” i dopiero wtedy zaczynasz rozumieć, że to „grad”. Latają pojedynczo albo seriami po czterdzieści, ale ty słyszysz ten jeden, gwiżdżący nie wiadomo skąd, kiedy lecisz z idiotycznym wiadrem mleka, nie za szybko, żeby nie uronić tego skarbu, który ma wyżywić tego dnia całą rodzinę.

(fragment książki Marii Wiernikowskiej "Widziałam. Opowieści wojenne" wydanej nakładem wydawnictwa Zwierciadło, pod patronatem lubimyczytać.pl)