Należy zadać sobie podstawowe pytanie: czym jest „Najlepsza oferta”, opublikowana nakładem wydawnictwa Marginesy? Jak sam autor wspomina – niejako scenariuszem. To pierwotny zapis historii zrodzonej w głowie Tornatore, jeszcze przed formą oficjalnego scenariusza, wysyłany często w takiej postaci do potencjalnych producentów. Reżyser i scenarzysta mówi, że nie chciał swojej opowieści – rodzącej się przed długi czas i chadzającej różnymi drogami – poddawać impulsowi werbalnego przedstawienia ludziom ze świata kina, dlatego w literackim stylu opisał całą fabułę, będącą po prostu jednym z etapów rzemieślniczej pracy, tekstem pośrednim w pierwszej fazie produkcyjnej filmu. Książeczka nie jest więc scenariuszem, a raczej formą przed, wobec której do samego dzieła z Geoffreyem Rushem w roli głównej można było jeszcze wprowadzić zasadnicze poprawki.

Tornatore snuje zatem fabułę w tonie zwyczajnie opowieściowym, opisuje zdarzenia i tylko w razie konieczności przywołuje słowa postaci. Maluje historię Virgila Oldmana, cenionego znawcy sztuki, konesera dzieł wystawianych na aukcjach antykwarycznych, który jako spora indywidualność, a jednocześnie samotnik nie jest wolny od pewnych natręctw: brzydzi się dotyku ludzkiej skóry, więc nosi rękawiczki na każdą okazję, w restauracjach korzysta z zastawy przygotowanej specjalnie dla niego, a w bunkrze ukrytym w posiadłości przechowuje portrety niewiast, których wzrok ogniskuje się bezpośrednio na oglądającym. Gdy dostaje telefon od tajemniczej kobiety, chcącej zasięgnąć opinii eksperta w sprawie wyceny antyków, powoli odchodzi od idealnej harmonii życia – nieznajoma go intryguje, ciekawi, a wreszcie rozkochuje w sobie. Opowieść broni się sama, a potwierdzą moje słowa ci, którzy mieli już do czynienia z filmem. Książkę natomiast powinni przeczytać w pierwszej kolejności prawdziwi fani twórczości i talentu Tornatore. „Najlepsza oferta” to bowiem skrótowa wersja dzieła filmowego, którą lepiej poznać już po seansie – mając przed oczami sceny, twarze aktorów i kojarząc atmosferę całości. Dodatkowym atutem może być kilkustronicowy wstęp, ale to wciąż zaledwie parę dodatkowych myśli reżysera i ciekawostek z planu, skondensowanych do minimum.

A jednak, nawet jeśli odbiorca pamięta fabułę oraz może opowiadać losowe sceny z filmu, książka potrafi zaciekawić i do pewnego stopnia zaczarować. Jest starannie wydana, co chwila lekturę umilają fotosy autorstwa Stefano Schirato, dokumentujące pracę nad „Koneserem”, a język Stanisława Kasprzysiaka, który przełożył słowa Tornatore, fajnie oddaje specyficzną atmosferę pamiętaną z ekranów kin. Książka porusza problem uczuć, szeroko potraktowany temat fałszerstw, zamiłowania do sztuki, ale też natręctw i zamknięcia przed światem. Główną rolę gra liryczny umysł reżysera, a wszyscy jego fani wreszcie mają okazję zobaczyć, czym była ich ukochana opowieść, zanim trafiła w ręce filmowców. „Najlepsza oferta” miała być nawet powieścią, ale Tornatore zrezygnował z propozycji ze względu na deficyt czasu. Może to i lepiej, bo dzięki temu nie dostaliśmy monumentu, a ładną ciekawostkę, która na pewno zainteresuje lubujących się w na wpół kulisowym etapie „filmu przed filmem”. Szczególnie jeśli to przekaz literacki na naprawdę dobrym poziomie!

Adrian Kyć