Trzecia Rzesza była państwem totalitarnym w pełnym tego słowa znaczeniu. Ideologia nazistowska miała ambicje porządkować każdy, dosłownie każdy element ludzkiego życia. Jest to oczywista prawda. Jednak naziści posunęli się w swoim szaleństwie jeszcze dalej. Swojej ideologii chcieli podporządkować także zwierzęta. Jaki był stosunek III Rzeszy do zwierząt? Czy to możliwe, aby hodowla świń była sprawą wagi państwowej? Czy Adolf Hitler rzeczywiście był wegetarianinem i pogardzał ludźmi jedzącymi mięso?

Na te i wiele innych pytań odpowiada niezwykle ciekawa książka pod tytułem „Zwierzęta w Trzeciej Rzeszy”. Ukazała się ona nakładem Wydawnictwa Poznańskiego w cyklu Wydaje Nam Się. Jej autorem jest Jan Mohnhaupt, niemiecki dziennikarz. Już na wstępie zdradzę, że jego publikacja bardzo przypadła mi do gustu. To prawdziwa gratka dla wszystkich miłośników historii i fanów historycznych ciekawostek. Okazuje się bowiem, że zwierzęta w Trzeciej Rzeszy były bardzo ważne. Jedne wynoszono na piedestał, innymi pogardzano, niektóre traktowano obojętnie.

Recenzowana książka składa się z sześciu rozdziałów. Każdy z nich poświęcony jest innemu zwierzęciu. Jednak jest to tylko punkt wyjścia do snutej przez autora refleksji o historii i ideologii państwa Hitlera. Refleksji bardzo ciekawej, pouczającej i otwierającej oczy na wiele spraw. Po zakończonej lekturze czytelnik może być zaskoczony, jak wiele nazistowskich praw i tradycji funkcjonuje do dziś.

W pierwszym rozdziale zostały omówione – jakżeby inaczej – psy. Nic dziwnego zważywszy na fakt, że wielkim miłośnikiem psów był sam Adolf Hitler. Jednak w państwie terroru psy szybko zyskały o wiele ważniejszą funkcję niż tylko sympatycznego czworonożnego przyjaciela. Psy – owczarki niemieckie – wstąpiły na służbę państwa. Wszyscy mamy w pamięci obraz brutalnych esesmanów szczujących więźniów obozów koncentracyjnych strasznymi psami. To one służyły do tropienia zbiegów i stały się nieodłącznym atrybutem obozowych strażników i żołnierzy. Trudno wyobrazić sobie ludobójcze transporty Żydów bez ujadających wściekle psów. Gdybyśmy więc mieli jakieś zwierzę uczynić symbolem Trzeciej Rzeszy, bez wątpienia byłby to pies, a ściślej mówiąc owczarek niemiecki.

Zupełnie inne powody uczyniły z hodowli świń sprawę wagi państwowej. Chodzi oczywiście o żywność. Państwo szykujące się do wojny chciało być zupełnie niezależne pod względem żywnościowym. Dlatego też naziści naciskali na hodowlę ras obfitujących w tłuszcz – zupełnie inaczej niż w Europie Zachodniej, gdzie preferowano mięso chude. Jednak szybko pojawiły się problemy. Otóż świnie także potrzebują jeść, a jedzą niemal to samo, co ludzie. W hitlerowskich Niemczech toczono więc swoistą „wojnę o ziemniaki”. Czy mają być przeznaczone jako pokarm dla ludzi, czy dla zwierząt?

Osobnym zagadnieniem jest sprawa jedwabników i stonki ziemniaczanej. Dlaczego tym gatunkom poświęcano aż tyle uwagi? Czy jedwabnictwo mogło wpłynąć na losy drugiej wojny światowej? Jak walczono ze stonką? Czy naziści lubili koty? Z jakiego powodu zakazano Żydom posiadania zwierząt domowych?

Ostatni rozdział został poświęcony zwierzętom ważnym z militarnego punktu widzenia. Chodzi oczywiście o konie. W powszechnej świadomości Wehrmacht jawi się jako wojsko zmotoryzowane i zmechanizowane. Prawda jest jednak taka, że konie odgrywały w nim bardzo ważną rolę, szczególnie w kampanii wschodniej. Gdy w rosyjskich mrozach i błotach grzęzły niemieckie maszyny, to właśnie konie wykorzystywano do transportu sprzętu. Bitwa pod Stalingradem miała okazać się dla nich prawdziwą rzezią.

„Zwierzęta w Trzeciej Rzeszy” to według mnie arcyciekawa książka. Jest to lektura absolutnie obowiązkowa dla wszystkich interesujących się historią nazistowskiego państwa. Jan Mohnhaupt podszedł do poruszanej problematyki bardzo poważnie i profesjonalnie. W efekcie otrzymaliśmy świetnie napisaną książkę o roli zwierząt w Trzeciej Rzeszy. Autor wykazał się dużą wiedzą i erudycją. Jestem pewien, że każdy czytelnik dowie się z tej książki czegoś nowego. Ja nie mam tej pozycji nic do zarzucenia. Polecam lekturę.

Wojciech Sobański