Lubię czytać debiuty polskich autorów. To ekscytujący moment, kiedy bierzemy do ręki pierwszą książkę pisarza i zastanawiamy się, czego się po niej spodziewać. Czy zaskoczy nas jej styl? Czy odnajdziemy w niej nowe pomysły na fabułę? Czy zapamiętamy to nazwisko i będziemy wyczekiwać kolejnych pozycji pióra tego autora?
Podobne pytania towarzyszyły mi, kiedy brałem do ręki powieść Barbary Wysoczańskiej pod tytułem „Narzeczona nazisty”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Filia. Mimo że książka liczy prawie sześćset stron, przeczytałem ją niemal jednym tchem.

Określiłbym ją mianem nieodkładanej. Składa się na to kilka elementów. Przypadł mi do gustu język i styl autorki. Jednak przede wszystkim zwracam uwagę na wciągającą historię. Po przeczytaniu prologu nabrałem chęci na dalszą lekturę. Chciałem poznać niezwykłe losy Hanny.

Ale po kolei. W swojej powieści Barbara Wysoczańska sięga po – wykorzystywany już motyw – miłości Polki do Niemca. Jednak nie oszukujmy się, II wojna światowa to zdecydowanie nie jest czas, który by sprzyjał takiemu uczuciu. Czy w czasach nienawiści może przetrwać uczucie dwojga ludzi, stojących po przeciwnych stronach barykady? Czy można kochać kogoś, a jednocześnie uważać go za wroga? Jakie konsekwencje przyniosą dramatyczne życiowe wybory? Okazuje się, że wojenna rzeczywistość bywa jeszcze bardziej skomplikowana. Hanię Wolińską poznajemy w Gdańsku w 1938 roku. Młoda Polka jest damą do towarzystwa niemieckiej hrabiny. Niemka jest niesamowicie bogata i z dość niezrozumiałych przyczyn darzy Polkę szczerą sympatią. Sprawa komplikuje się, gdy Hania poznaje wnuka hrabiny Johanna. Młodzi zakochują się w sobie, mimo że mają swoich narzeczonych. Jednak Hanna przyjeżdża do Monachium na zaproszenie hrabiny. Dziewczyna jest oczarowana przepychem i bogactwem, które zewsząd ją otacza. Z dnia na dzień – za sprawą Niemki – pławi się w luksusie i korzysta z życia. Przeraża ją tylko wygląd Monachium – wszechobecne swastyki, maszerujące oddziały SS, antyżydowskie tabliczki. Wszystko to nie pozostawia złudzeń co do tego, że miasto jest kolebką nazizmu. Partia wkracza w każdą dziedzinę życia. Jednak Niemcy tłumaczą się tym, że tylko wykonują rozkazy. Nie rozumieją, że właśnie bez takich ludzi Hitler nie mógłby wprowadzać w życie swojej zbrodniczej ideologii.

Wybuch wojny rozdziela Hannę i Johanna. Polka wraca z Monachium do Warszawy. Szybko dopada ją groza wojny. Bombardowania, głód, strach, niepewność jutra. Kobieta szybko angażuje się w działalność konspiracyjną, nie przeczuwając nawet, do czego ją to doprowadzi.

„Narzeczona nazisty” to powieść, która pochłonęła mnie bez reszty. Niektórzy zarzucają autorce, że losy Hani są nieprawdopodobne. Być może, jednak rozumiem taki zabieg autorki. Był jej po prostu potrzebny do opowiedzenia historii, powieść zaś to nie akademicki podręcznik. Według mnie Barbara Wysoczańska wiernie oddała realia epoki, prawem pisarza jest natomiast swobodne konstruowanie fabuły. Książka oddaje grozę wojny, okupacji i obrazuje szereg postaw, jakie przyjmowali ludzie, zmuszeni stawić czoła niewyobrażalnej rzeczywistości. Nie wszystko wygląda bowiem tak, jakim się wydaje na pierwszy rzut oka. Czy można pracować dla Hitlera i zachować resztki człowieczeństwa? Czy można pokochać Niemca, który nosi hitlerowski mundur i na co dzień zajmuje się walką z Polakami?

Nie ukrywam, że przed napisaniem recenzji zapoznałem się z kilkoma opiniami niezbyt przychylnymi książce. Ja jednak ich nie podzielam. Miłość bowiem objawia się na wiele sposobów, a jej fizyczna strona także jest ważna – zwłaszcza dla młodych ludzi. Śledząc losy bohaterów trudno inaczej określić ich relację. Czy w przeciwnym razie byliby w stanie przetrwać to, co zgotował im los? Jeszcze raz podkreślę, że recenzowana książka zwyczajnie mi się podobała. Autorka przykuła moją uwagę swoim stylem i opowiadaną historią. Jednym słowem – zachęcam do lektury „Narzeczonej nazisty”.

Wojciech Sobański