Książka ma swoje 92 lata – i to wyraźnie widać. Największą przeszkodą w percepcji jest styl Stapledona, który postanowił napisać (jak sam mówi w przedmowie) rodzaj „mitu science fiction”. Nie należy próbować więc brać wszystkiego, o czym autor pisze, jako naukowo uwarunkowanych, futurologicznych rozważać co do możliwego przebiegu zdarzeń w dalekiej przyszłości. Odczułem to oczywiście najsilniej podczas czytania o czasach dla mnie minionych, które dla Stapledona były jednak jeszcze kilkadziesiąt lat w przyszłości.
Gdy tylko opuszcza się czasy istnienia znanych nam państw i zmierza w przyszłość oddaloną już o tysiące i miliony lat, sytuacja zaczyna się klarować. Suchy styl autora przeszkadza już o wiele mniej, bo Stapledon potrafi zafascynować rozmachem wizji. Brytyjczyk opisuje rozwój nowych ludzkich (i nie tylko) gatunków w bardzo interesujący sposób – ale czytelnik musi wykazać się dużą cierpliwością, bo wspomniany już styl mocno przeszkadza w odbiorze.
Plusy „Ostatnich i Pierwszych Ludzi” można najlepiej sobie uzmysłowić, jeśli porówna się tę książkę bezpośrednio z innymi pozycjami science fiction lat trzydziestych. Dopiero wtedy widać, jak inna jest wizja Stapledona – a nawet zaczyna się przychylniej patrzeć na trudny styl tego dzieła.

Książka ma swoje 92 lata – i to wyraźnie widać. Największą przeszkodą w percepcji jest styl Stapledona, który postanowił napisać (jak sam mówi w przedmowie) rodzaj „mitu science fiction”. Nie należy próbować więc brać wszystkiego, o czym autor pisze, jako naukowo uwarunkowanych, futurologicznych rozważać co do możliwego przebiegu zdarzeń w dalekiej przyszłości. Odczułem to...

Dawno już nie czułem takiego znużenia w trakcie i po lekturze książki. Jakkolwiek, w tejże, wydanej w 1930 roku, autor próbował przewidzieć przyszłość ludzkości w zakresie kilku miliardów lat, poczynając od czasów mu współczesnych. Od razu warto zaznaczyć, dzieje które wydarzyły się po wydaniu książki Stapledona udowodniły, że prorokiem nie był, i część "Ostatnich i pierwszych ludzi" skupiająca się na dobrze nam znanym okresie historii wypada tu najbardziej kuriozalnie. Karkołomnych i kontrowersyjnych koncepcji rozwoju rodzaju ludzkiego jest tu nazbyt wiele. Na przykład Stapledon przewidywał okres w historii ludzkości - mieszczący się gdzieś w okolicach zdaje lat 40' - 60' ubiegłego wieku - w którym ideałami były umiejętność latania samolotami (lotnicy to najwyższa i uprzywilejowana kasta) taniec i lekkoatletyka, a w ramach quasi-spartańskiej selekcji noworodki (!) zrzucane były ze spadochronami i tylko najsilniejsze przeżywały, lądując na skrzydłach samolotów (!) pilotowanych przez ich ojców...

Obok wręcz śmiesznych, szokujących a nawet gorszących idei i koncepcji, pojawiają się naprawdę ciekawe i nietypowe dla fantastyki naukowej owej epoki pomysły, związane z eugeniką, transhumanizmem, kolonizacją i terraformacją planet oraz kontaktami z innymi cywilizacjami. Nie twierdzę, że Stapledon zainspirował twórczość bardziej znanych i tworzących później klasyków science-fiction, ani że znana im była ta książka, ale na przykład koncept ludzkiego komputera, czy też nietuzinkowe przedstawienia obcych i kontaktów z nimi - na przykład kolektywny umysł zamieszkujący Marsa - to interesujące spośród wielu pomysłów, którymi w tym gatunku literackim autor zdecydowanie wyprzedził epokę.

Nie dla samych jednak wizji, proroctw i intrygujących pomysłów czytamy fantastykę. Książka Stapledona formalnie jest nudnym i monotonnym wykładem, który czyta się niczym źle napisany podręcznik historii alternatywnej przeszłej i przyszłej. Jest to książka po prostu męcząca, której jedyną wartością wydaje się możliwość wejrzenia w umysł pisarza tworzącego u zarania gatunku i poznania tego, jak sobie ówczesny człowiek wyobrażał rzeczywistość jakiej doświadczamy. Poza tym nudna to lektura, której poznanie pozwoli Wam jednak czasem w towarzystwie fanów science-fiction rzucić w dyskusji o klasykach literatury i ich dorobku hasłem: "Nieprawda, bo Stapledon wymyślił to pierwszy!". Czy warto przemęczyć się dla takiej satysfakcji? Cóż, decyzję pozostawiam Wam.

Dawno już nie czułem takiego znużenia w trakcie i po lekturze książki. Jakkolwiek, w tejże, wydanej w 1930 roku, autor próbował przewidzieć przyszłość ludzkości w zakresie kilku miliardów lat, poczynając od czasów mu współczesnych. Od razu warto zaznaczyć, dzieje które wydarzyły się po wydaniu książki Stapledona udowodniły, że prorokiem nie był, i część "Ostatnich i...

Powieść niezwykła, zasługująca na miano paradoksalnej z tego powodu, że łączy genialność prezentowanej wizji przyszłości z ogromną dozą naiwności i śmieszności.
Genialność prezentuje się w tym, że jej autor jest bodaj jedynym pisarzem który pokusił się o tak drobiazgowe ukazanie rozwoju gatunku i cywilizacji ludzkiej na przestrzeni kolejnych 2 miliardów lat.
Naiwna natomiast, a wręcz śmieszna, jest wizja autora odnosząca się do tych rozdziałów pracy w których prezentuje nam drogę narodów do powstania jednego państwa światowego (gdzie jedynymi rozgrywającymi , a wręcz istniejącymi państwami są Anglia, Francja, Niemcy , Rosja, Chiny , Indie oraz USA),oparcia gospodarki na kilku zaledwie surowcach (węgiel i ropa) bez poszukiwania jakiejkolwiek alternatywy, technologii, kosmopolityzm sfer finansowych i naukowych, zagłady poszczególnych cywilizacji, dziczenie i rozwój rodzaju ludzkiego czy życia na obcych planetach oraz podboju nowych światów.
Książka dla każdego miłośnika SF oraz dla czytelnika który chciałby ujrzeć jak w 1930 r. autor wyobrażał sobie przyszłość.

Powieść niezwykła, zasługująca na miano paradoksalnej z tego powodu, że łączy genialność prezentowanej wizji przyszłości z ogromną dozą naiwności i śmieszności.
Genialność prezentuje się w tym, że jej autor jest bodaj jedynym pisarzem który pokusił się o tak drobiazgowe ukazanie rozwoju gatunku i cywilizacji ludzkiej na przestrzeni kolejnych 2 miliardów lat.
Naiwna...