O ROLI PRZYPADKU - "KATAR"

Stanisław Lem, który rozpoznawalny jest głównie z rewelacyjnych powieści science-fiction postanowił kiedyś napisać kryminał. Efektem tego postanowienia jest powieść Katar. Tylko czy z połączenia Lema i kryminału mogło wyjść coś dobrego? Nagroda Grand Prix de Littérature Policière każe myśleć, że tak. Jednak serce miłośnika gatunku mówi, że nie do końca. Sprawiedliwym będzie jednak stwierdzenie, że Katar to kryminał przeciętny, ale powieść już bardzo dobra.

Katar opowiada o losach amerykańskiego astronauty przeniesionego do rezerw, który w wyniku przeróżnych zdarzeń podąża tropem jednej z jedenastu osób, dla których podróż do Włoch zakończyła się niezbyt dobrze. Jednak zagadka nie jest tak prosta, jak mogłoby się wydawać, po drodze wynika wiele problemów, które komplikują całą sprawę i obszar działań głównego bohatera to już nie tylko Neapol i Rzym, ale również Paryż, w którym to astronauta szuka odpowiedzi na nawarstwiające się pytania.

W ogólnym zarysie nie sposób zawrzeć wszelkich drobnych niuansów, które Lem skrupulatnie do Kataru przemycił, a w których tak naprawdę tkwi siła tej powieści. Bo powiedzmy sobie szczerze – główny wątek kryminalny jest w jakiś sposób innowacyjny, niestety nie porywa on czytelnika tak, jak robią to najlepsi twórcy tego nurtu. Wydaje mi się jednak, że nie o to w tej powieści chodziło. Przyznać też trzeba, że momentami nie sposób nie posądzić autora o nudę, która zdaje się być przyczepiona do tej historii, niczym rzep do psiego ogona. Dlatego też na tym polu Lem nie wypadł zbyt dobrze, ale…

No właśnie, u Lema nigdy nic nie jest jednoznacznie proste i łatwe do zaszufladkowania. To nie fabuła powoduje, że czytelnik chce poznać zakończenie. W wypadku audiobooka nie ma na to wpływu również rewelacyjny (jak zwykle zresztą) Krzysztof Gosztyła. To, co sprawia, że trwamy przy Katarze do ostatniego zdania, to nieodłączna cecha, stanowiąca element rozpoznawczy w twórczości polskiego pisarza – mianowicie niezwykle trafna analiza ludzkiej natury oraz filozoficzno-naukowa refleksja, której czytanie jest przyjemnością samą w sobie. Do tego należy dodać styl, którym z pewnością wielu pisarzy zniechęciłoby do siebie czytelników, a Lemowi wychodzi on perfekcyjnie, gładko i nadzwyczaj lekko.

W Katarze Lem skupił się przede wszystkim na przypadkowości, która wpływa na ludzkie losy oraz na tym, jak drobne, nawet najbardziej prozaiczne wydarzenie, przypadłość czy nawet przedmiot mogą zmienić bieg wydarzeń. O ile niekoniecznie mogę się z postawionymi tezami zgodzić, o tyle przyjemnie się przedstawionych przez Lema poglądów słucha. Spory nacisk położony jest również na samotność człowieka w świecie, nie tylko tym technologicznym, a także na pewnego rodzaju wyobcowanie, którego nie sposób z siebie wyplenić.

Krzysztof Gosztyła jest kolejnym z trójki moich ulubionych lektorów, aktor należy również do ulubieńców większości fanów audiobooków, dlatego wszelkie kwestie techniczno-wokalne stoją tu na najwyższym poziomie i nawet nie ma sensu się nad tym dłużej rozwodzić. Jeśli kiedyś powstałyby kursy dla chcących zostać lektorami książek w wersji audio, pan Gosztyła powinien być głównym wykładowcą.

Katar to powieść, którą dość trudno skategoryzować. Najbliżej jej jednak do ponurej powieści detektywistycznej i mimo zaskakującego zakończenia, pod kątem kryminalnym całość nie prezentuje najwyższej klasy. Jednak jeśli spojrzymy na dzieło Stanisława Lema z szerszej perspektywy, zachowując otwarty umysł, dostrzeżemy ukryty potencjał, który zakorzenił się gdzieś na kartach Kataru. To w gruncie rzeczy udana powieść, której jednak mimo krótkiej objętości nie polecam na rozpoczęcie przygody z pisarzem, gdyż paradoksalnie wymaga od czytelnika większej dojrzałości i otwartości niż Cyberiada czy Eden.

O ROLI PRZYPADKU - "KATAR"

Stanisław Lem, który rozpoznawalny jest głównie z rewelacyjnych powieści science-fiction postanowił kiedyś napisać kryminał. Efektem tego postanowienia jest powieść Katar. Tylko czy z połączenia Lema i kryminału mogło wyjść coś dobrego? Nagroda Grand Prix de Littérature Policière każe myśleć, że tak. Jednak serce miłośnika gatunku mówi, że nie...

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej mniej

GARŚĆ ZACHWYTÓW - "EDEN"

O tym, że Stanisław Lem był twórcą bardzo dobrym i niezwykle istotnym w polskiej historii literatury, przekonywać nie trzeba chyba nikogo, a nawet jeśli zachodzi taka konieczność – zdecydowanie lepiej od jakichkolwiek rekomendacji robią to same jego powieści. Nie inaczej jest z Edenem, który ponoć rozpoczął u Lema erę dojrzałej twórczości science-fiction.

Z twórczością Lema jakoś nigdy nie było mi po drodze. Właściwie niełatwo mi stwierdzić, jaka jest tego przyczyna. Tak po prostu było od początków mojej przygody z literaturą. Ten stan rzeczy zmieniła audioteka.pl oraz serwis lem.pl. Z ich wspólnej inicjatywy powstała tak zwana „Lemoteka” – seria, nakładem której wydawane są audiobooki przybliżające twórczość Stanisława Lema miłośnikom książek w wersji dźwiękowej. Tym sposobem zapoznałem się już z dwiema powieściami wybitnego pisarza i wiem, że lektura Edenu nie była moim ostatnim spotkaniem z Lemem. Kto wie, może nawet pokuszę się o zrecenzowanie całej Lemoteki?

Zostawiając luźne przemyślenia za sobą, wypadałoby wprowadzić ogólny zarys tego, o czym opowiada Eden. Statek kosmiczny z sześcioosobową grupą ziemskich astronautów awaryjnie ląduje na planecie nazywanej Eden. Po pierwszych oględzinach statku oraz zorientowaniu się w sytuacji, z jaką przyszło im się zmierzyć, wychodzą na ląd a tam dość szybko okazuje się, że planeta jest zamieszkała. Od spotkania pierwszej istoty, astronauci próbują nawiązać kontakt z obcą cywilizacją, jednocześnie pracując nad ponownym uruchomieniem statku, aby wrócić bezpiecznie na własną planetę.

Ujmujące w prozie Lema jest to, z jaką lekkością porusza się on po tematach tak człowiekowi odległych, jak różnego rodzaju aspekty technologiczne, czyniąc z trudnych pojęć całkiem przystępne wstawki, które są integralną częścią gatunku science-fiction. Bo w moim mniemaniu nie sztuką jest opisać nie wiadomo jak wymyślne historie z licznymi naukowymi elementami mające miejsce poza planetą Ziemią. Sztuką jest właśnie umiejętne ich opisanie, aby czytelnik rzucony na bardzo głęboką wodę mógł się odnaleźć, i Lem dba o to z największą pieczołowitością. Eden jest pod tym względem niezwykle przystępny, a opisywane przez autora problemy astronautów intrygują.

Jednak nie samym „science” może pochwalić się Eden. Część „fiction” jest potraktowana przez naszego rodzimego mistrza gatunku z nie mniejszą dbałością o to, żeby czytelnik nie był zawiedziony lekturą. I tak, jest tutaj nawet coś na kształt powieści kryminalnej, gdyż Lem odkrywa wątki karta po karcie, idealnie wyważając tempo akcji. Dzięki temu wprost nie sposób się oderwać od tej pozycji. Ja nie mogłem, dlatego przez kilka dni mój pies miał dłuższe niż zwykle spacery ;).

Lem uderza w czytelnika również swoją niebywałą inteligencją i tym, że nie próbuje wcisnąć mu głupot, jakie są znakiem rozpoznawczym hollywoodzkich filmów. Jak wiadomo, większość filmów stosuje boleśnie głupie uproszczenie, że obca cywilizacja potrafi mówić ludzkim językiem (zawsze po angielsku!), przybiera formę antropomorficzną, a kontakt następuje od razu po wyjściu ze statku obcych/astronautów. Lem obiera zupełnie inną drogę i szczerze mówiąc – niezwykle mnie tym zafascynował.

Eden ma rzecz jasna drugie, sięgające znacznie głębiej dno, które z pewnością było bliższe ludziom żyjących w czasach PRL-u. Dziś echa owego drugiego dna nie przemawiają już z taką siłą, ale nadal są na tyle wyraźne, że myśli o systemie, w jakim przyszło żyć kiedyś naszym dziadkom i rodzicom nasuwają się same. Lem w umiejętny sposób przemycił to, co miał do przemycenia i po raz kolejny zasługuje na pochwały, kiedy mowa o Edenie.

Jacek Rozenek jest jednym z trzech moich ulubionych głosów jeśli chodzi o audiobooki i za każdym razem, gdy wybieram książkę audio z nim w roli lektora, mogę być spokojny o perfekcję przynajmniej jeśli chodzi o przeczytanie danego tytułu. Nie inaczej było tym razem, dlatego do garści zachwytów w kierunku Edenu dorzucam jeszcze jeden – mianowicie pana Rozenka i bardzo dobre wykonanie audio.

Mam nadzieję, że seria „Lemoteka” ma się dobrze, bo chciałbym poznać możliwie najwięcej tytułów Lema w formie audio. Eden okazał się niezwykle pouczającą, momentami wymagającą, ale również przystępną pozycją, do której za parę lat z chęcią powrócę. Jest to jedno z tych dzieł polskiego mistrza science-fiction, które bez wahania będę polecał nawet tym, którzy nigdy wcześniej nie zetknęli się z tym gatunkiem.

GARŚĆ ZACHWYTÓW - "EDEN"

O tym, że Stanisław Lem był twórcą bardzo dobrym i niezwykle istotnym w polskiej historii literatury, przekonywać nie trzeba chyba nikogo, a nawet jeśli zachodzi taka konieczność – zdecydowanie lepiej od jakichkolwiek rekomendacji robią to same jego powieści. Nie inaczej jest z Edenem, który ponoć rozpoczął u Lema erę dojrzałej twórczości...

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej mniej

LUDZKOŚĆ TO DOBRY ŻART - "FIASKO"

Jeśli kiedyś ktoś zapyta mnie o najtrudniejszą powieść, jaką kiedykolwiek było mi dane przyswoić, bez zająknięcia przywołam Fiasko Stanisława Lema. Wydawać by się mogło, że to skromny objętościowo – książka liczy sobie niewiele ponad 320 stron, natomiast audiobook trwa niemal 13 godzin – tytuł, który jednak miażdży nieprzygotowanego czytelnika rozmachem, wirtuozerią pióra, wyobraźnią autora oraz naukowymi teoriami. A w dalszym ciągu uważam, że wstępnie napisałem zdecydowanie za mało, nieudolnie określając to, co Lem przygotował swoim czytelnikom.

Fiasko to ostatnia powieść Stanisława Lema. I trzeba przyznać że, facet doskonale wiedział, jak zejść z prozatorskiej (powieściowej) sceny w spektakularny sposób. Cały czas jestem tylko amatorem w dziedzinie literackiego hard science fiction, nie czytałem zbyt wielu powieści tego konkretnego podgatunku ale to, co zaprezentował Lem w niniejszej powieści istnie powala na łopatki i zapewne w moim przekonaniu przez długi czas nic nie wyprzedzi Fiaska pod względem tego, jak twarda jest to fantastyka naukowa. Ostatnie dzieło polskiego pisarza jest na tyle trudne, że bez regularnego korzystania z internetu nie ma w ogóle możliwości, by czerpać jakąkolwiek radość z lektury. Lem nie negocjuje z czytelnikiem. Stawia sprawę jasno – albo się dostosujesz i będziesz nadrabiał braki w trakcie czytania, albo wypad. Można oczywiście próbować czytać tę powieść bez jakiegokolwiek wsparcia, które pomogłoby nam wypełnić luki w filozofii, fizyce oraz rozmaitych teoriach dotyczących kosmosu, elektroniki, inżynierii, robotyki i czego tam jeszcze chcecie, jednak moje zdanie jest takie – bez tego wsparcia czeka Was nic innego, jak tytułowe fiasko.

Fiasko, nie pierwszy raz u polskiego pisarza, porusza temat prób nawiązania kontaktu przez naszą rasę z obcymi cywilizacjami. Oczywiście Stanisław Lem jeszcze przed rozpoczęciem lektury daje czytelnikowi odpowiedź na pytanie pojawiające się najczęściej w głowie czytelnika podczas czytania, co jest zabiegiem ciekawym i przemyślanym, ponieważ ludzkość jako taka ponownie przez Lema jest dobitnie punktowana za głupotę, upór i bezsensowność działań. Fiasko rzecz jasna opowiada o tym, jak to ludzki gatunek na siłę próbuje wejść swoimi obrzydliwymi buciorami na obcą planetę, bo odkryliśmy, że jest tam jakieś życie, jakaś inteligencja i przecież jak to tak, żeby oni nie chcieli poznać nas, skoro my tak bardzo do tego dążymy i nie mamy w żadnym razie złych intencji. Liczne próby są stosowane przez Ziemian, jednak każda kolejna kończy się… fiaskiem. Zdesperowany i poirytowany – z każdym podejściem mocniej – człowiek, wymyśla coraz bardziej kreatywne i coraz bardziej inwazyjne sposoby na zwrócenie na siebie uwagi oraz na jedno krótkie „witajcie Ziemianie”, które przynieść ma nam… no właśnie, co? Niestety, na cele Misji zostały przeznaczone niebotyczne wręcz sumy, technologia również pozwala na nieograniczone wręcz pole działania, dlatego członkowie Misji muszą ukończyć ją z pozytywnym rezultatem.

Zakończenie, a dokładniej ostatnia scena Fiaska to literacki fenomen – małe dzieło sztuki, które po całej lekturze wywołuje w czytelniku tak nieskończony wszechświat emocji, że nie sposób go ogarnąć na sucho, jednorazowo, bez przewijania tej sceny w umyśle. Dramatyczny, pełen emocji finisz to jedna strona medalu, drugą natomiast jest depresyjno-gorzka pigułka, którą podaje nam pisarz. Czytelników może tylko cieszyć fakt, że są twórcy, którzy nie zamierzają nas głaskać dla poprawności literackiej (czy też społeczno-politycznej), ani nie próbują sobie zaskarbić miłości mas banałami bądź ckliwym podejściem do tematu. Coś wspaniałego.

Bardzo długo nad tym myślałem, jednak dochodzę do wniosku, że powieść Fiasko mimo wszystko nie powinna mieć wersji audio. Oczywiście cieszy mnie to, że dzięki audiotece.pl mogłem zapoznać się z dawno nie wznawianym ostatnim dziełem wybitnego polskiego pisarza, jednak w moim odczuciu jest to powieść zbyt trudna, wymagająca od czytelnika zbyt wielu przystanków i narzucająca zbyt wiele podróży do komputera lub encyklopedii, aby ten był w stanie przebrnąć przez wybitnie skomplikowany żargon naukowy, a audiobook nie ułatwił mi w tym przypadku przyswojenia treści. Tak dla jasności – Andrzej Hausner wykonał swoja robotę perfekcyjnie i miło słuchało mi się jego głosu oraz tego, jak możliwie sprawnie przybliżył mi tak trudne dzieło. Nadal jednak mam swoje „ale”. Podczas przesłuchiwania wielokrotnie musiałem przewijać, żeby wrócić do jakiegoś trudniejszego słowa, aby móc z kolei wpisać je w wyszukiwarkę, zdarzało się również, że chciałem wrócić do jakiegoś fragmentu, który był przytaczany wcześniej, jednak niemal godzinne rozdziały skutecznie mi w tym przeszkadzały. Do kwestii technicznych nie mam żadnych uwag – audioteka.pl poniżej pewnego poziomu nie schodzi, ale dla mnie, jako dla czytelnika, Fiasko jest zwyczajnie powieścią nieodpowiednią na audiobooka.

Jeszcze chwila i Stanisław Lem dołączy do grona moich ulubionych pisarzy. Ten człowiek mógł pochwalić się olbrzymią inteligencją i udowadnia to kolejną swoją powieścią. Fiasko jest dla mnie sztandarowym przykładem tego, jak powinno wyglądać dobre hard science fiction – być klasyką, jeśli chodzi o poruszaną tematykę, kłaść odpowiedni nacisk na zagadnieniach naukowych, wymagać od czytelnika bardzo dużo, jednak dając w zamian ogromną satysfakcję oraz pozostawiać w umyśle coś, co zapamiętamy na dłużej. Ostatnia powieść Lema to rewelacja, której nie sposób sprawiedliwie ocenić ani opisać.

LUDZKOŚĆ TO DOBRY ŻART - "FIASKO"

Jeśli kiedyś ktoś zapyta mnie o najtrudniejszą powieść, jaką kiedykolwiek było mi dane przyswoić, bez zająknięcia przywołam Fiasko Stanisława Lema. Wydawać by się mogło, że to skromny objętościowo – książka liczy sobie niewiele ponad 320 stron, natomiast audiobook trwa niemal 13 godzin – tytuł, który jednak miażdży nieprzygotowanego...

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej mniej

Zapraszamy do dyskusji.

Zapraszamy do dyskusji.

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post