Santi Corvaja

Jak sam tytuł książki sugeruje, jest to opowieść o relacjach panujących pomiędzy dyktatorem Niemiec Adolfem Hitlerem, a Benito Mussolinim, premierem i w pewnym sensie, dyktatorem Włoch. Z książki tej możemy się dowiedzieć, że były to relacje trudne i bardzo skomplikowane; Niemcy i Włosi mieli swoje ambicje, różne poglądy polityczne (m.in. na kwestie Austrii, holokaustu i paktu Ribbentrop-Mołotow) i nie zawsze zgodne interesy, a powstanie Osi wcale nie było przesądzone. Autor patrzy na rozwój wydarzeń prowadzących do przyłączenia i klęski Mussoliniego w drugiej wojnie światowej z włoskiej perspektywy; Niemcy pojawiają się w narracji tylko wtedy, gdy mieli istotny wpływ na losy Italii (czyli często, zwłaszcza pod koniec książki). Osią, że tak zażartuję, książki są spotkania pomiędzy oboma tyranami, a także ich wzajemna korespondencja. Przebieg wojny schodzi na drugi plan, dlatego dobrze wspierać się podczas lektury jakimiś dodatkowym opracowaniem, które pomogłoby zorientować się, „do czego Hitler pije” podczas konkretnego spotkania. Jest to bardzo ciekawe rozwiązanie, chociaż dla mnie nieco męczące, gdyż narracja co chwilę jest przerywana przez jeden z setek cytatów zawierających list, streszczenie, notkę prasową lub instrukcję z kolejnej partii dyplomatycznych gierek. Ogółem to ciekawa pozycja, pozwalająca zrozumieć, co pchnęło Mussoliniego i Włochy do dramatycznego kroku, jakim było poparcie Hitlera podczas II wojny światowej i sojusz ten utrzymał się praktycznie do końca.