Pierwsza reakcja przy zetknięciu się z tematyką e-booków to często… przerażenie. Co to są za dziwne formaty i nazwy? Jak przeczytać w ogóle taki plik?

Jak działa książka elektroniczna?

Twórcy e-booków mieli niełatwy orzech do zgryzienia. Czytamy na różnych ekranach. Ktoś może mieć telefon z ekranem 3 cale, ktoś czytnik z 6 calami, ktoś wreszcie tablet 10-calowy, no a kto komu zabroni otworzyć e-booka na komputerze, gdzie ma monitor o wielkości 24 cali?

Dlatego też książki elektroniczne mają zazwyczaj formę linearną. Tam, gdzie w papierze mielibyśmy kilka kolumn, dodatkowe wstawki czy ramki – w e-bookach jest ciągły tekst, który czytamy w określonej kolejności. Oznacza to, że książkę trzeba na nowo przygotować, opracować spisy treści, odnośniki, a także ilustracje, aby były czytelne na małym ekranie.

Formaty e-booków

Samych formatów książek elektronicznych jest kilkanaście – jeszcze niedawno każdy program miał swój własny format. Oto przykładowe rozszerzenia z rosyjskiej księgarni Litres: TXT, DOC, RTF, FB2, LIT, RB.

Całe szczęście powstały już pewne standardy. W przypadku książek elektronicznych dostępnych w Polsce liczą się przede wszystkim dwa formaty.

EPUB – to uniwersalny format e-booków oparty na języku HTML (takim samym, w jakim działają strony internetowe).

Format EPUB obsługuje większość czytników, z jednym poważnym wyjątkiem – mianowicie Kindle. Pliki działają też na tabletach czy telefonach. Najnowsza wersja EPUB3 umożliwia niemal dowolne formatowanie książki, a także osadzanie plików dźwiękowych czy wideo.

MOBI – to format starszy niż EPUB, stworzony niegdyś przez firmę Mobipocket, którą przejął Amazon i wykorzystał na czytnikach Kindle. Obsługiwany jest także przez inne czytniki jak PocketBook i Onyx. Inne rozszerzenia tego formatu to AZW lub PRC.

W ostatnich latach Amazon podjął próby odświeżenia MOBI i stworzył tzw. Kindle Format 8 (KF8) – umożliwia on zaawansowane formatowanie i niewiele różni się od EPUB3. Szkoda, że przy tej okazji nie przyjęto jednolitego standardu.

Spytacie – a co z PDF? Dla przeciętnego człowieka synonimem e-booka jest właśnie plik PDF.

PDF to nie jest prawdziwy e-book. Pliki PDF są elektroniczną formą książki papierowej. I tu mamy podstawowy problem. Książek elektronicznych nie czytamy tak samo jak papierowych. Na małym ekranie czytnika i telefonu taki plik będzie znacznie mniejszy niż książka papierowa i przez to nieczytelny. Możemy go powiększyć, czytnik możemy przekręcić do poziomu (tzw. tryb landscape), ale nadal trudno mówić o komforcie lektury. Są urządzenia, które mają funkcję „reflow” – przerabia ona w locie taki plik do formy liniowej – czyli robi z niego coś w rodzaju EPUB. Niestety, nie zawsze się to sprawdza – często efektem będą urwane zdania, postrzępione akapity lub – w gorszych przypadkach – kompletny chaos.

Dlatego, jeśli mamy wybór – wybierajmy te księgarnie, które oferują formaty EPUB lub MOBI. A najlepiej wybierać te, które mają multiformat. Co to oznacza? Że kupując książkę, dostajemy od razu kilka formatów. Zwykle jest to EPUB + MOBI, a czasami na dokładkę i PDF. Dzisiaj czytamy na telefonie, za rok możemy kupić czytnik, za dwa lata tablet – i warto mieć kilka formatów, co pozwoli nam czytać tę samą książkę za parę lat.

Zabezpieczenia e-booków
Jest całkiem zrozumiałe, że wydawcy i autorzy nie chcą, aby ich książki trafiały do rozmaitych pirackich serwisów. Dlatego stosują różne zabezpieczenia.

Niegdyś większość księgarni w Polsce stosowała zabezpieczenia Adobe DRM. Korzystają z nich wciąż nieliczne w Polsce biblioteki cyfrowe – np. gdański Manhattan. Taki plik można otworzyć wyłącznie na wybranych urządzeniach. Ograniczone jest drukowanie i kopiowanie tekstu. Stanowi to poważne utrudnienie – bo żeby przeczytać książkę, należy zainstalować program Adobe Digital Edtions i przejść przez proces autoryzacji.

To się zmieniło. Dziś najpopularniejsze są zabezpieczenia znakiem wodnym. O co chodzi? Znak wodny to ukryte w pliku informacje o zamówieniu. Jeśli taki plik „wypłynie na pirackie wody” – znak wodny pozwoli określić, od kogo wypłynął. Nie ma natomiast żadnych ograniczeń w otwieraniu czy kopiowaniu. Jest to więc zabezpieczenie głównie psychologiczne – dzięki niemu pamiętamy, aby takimi plikami nie dzielić się zbyt szeroko. Wiele polskich księgarni, w tym Allegro nie stosuje już zupełnie DRM – dlatego mamy gwarancję, że zakupionego e-booka otworzymy bez problemów.

Za tydzień: zastanowimy się, jak wybrać czytnik e-booków.

Autorem artykułu jest Robert Drózd, prowadzący serwis Świat Czytników.

#####

Pod każdym artykułem umieszczać będziemy pytanie dotyczące czytników i e-booków. Odpowiedzi wysyłajcie na adres konkurs@lubimyczytac.pl.

W tym tygodniu osoba, która prześle prawidłową odpowiedź jako trzydziesta, wygra czytnik Kindle Paperwhite II.

50 pierwszych osób wygra 40% kody rabatowe na zakupy w serwisie ebooki.allegro.pl.

Fundatorem nagród jest serwis ebooki.allegro.pl.

Szczegółowe informacje o akcji znajdziecie tu, a regulamin konkursu - tutaj.

Zadanie konkursowe: Wymień wszystkie formaty, w których kupić można książki w księgarni Ebooki Allegro.

Powodzenia!