– Partia?

– Tak. Partia. Ludzie. Towarzysze. Musimy rozwiązać tą sprawę, bo stawia w złym świetle naszą ojczyznę – z entuzjazmem deklamowała podniesionym głosem. – Przecież ta sprawa ma wagę państwową”.

Przyznam szczerze, że lubię dawać szansę literackim debiutom. Jest coś niepowtarzalnego w chwili, gdy bierzemy do ręki pierwszą powieść pisarza i nie wiemy, czego się po niej spodziewać. W jakim stylu i jakim językiem będzie napisana? Czy porwie nas od pierwszej strony? Jak będzie skonstruowana fabuła i bohaterowie? Czy po lekturze będziemy jeszcze mieli ochotę na kolejne tytuły danego autora?

Właśnie takie rozważania towarzyszyły mi, gdy zobaczyłem zapowiedź kryminału Przemysława Kowalewskiego pod tytułem „Kozioł”. Ukazał się on nakładem wydawnictwa Filia. Autor jest szczecinianinem i miłośnikiem historii swojego miasta. Wzrok potencjalnych czytelników przyciąga okładka książki. Mroczna i niepokojąca, wywołuje w nas podświadomy lęk i sugeruje, że pozycja ta skierowana jest do ludzi o mocnych nerwach. Szybko okazuje się, że tak jest w istocie.

Przejdźmy jednak do samej książki. Akcja powieści rozpoczyna się w Szczecinie w 1957 roku. Wypada zatrzymać się nieco dłużej przy tej informacji. Czas i miejsce akcji nie są bowiem przypadkowe. Wyraźnie widzimy, że autor lubi i zna historię Szczecina. Swoją wiedzą hojnie dzieli się z czytelnikami, dzięki czemu niejako przenosimy się w czasie i przestrzeni. Kowalewski pisze bowiem bardzo plastycznie i realistycznie. Powojenny Szczecin to zdecydowanie nie jest raj na ziemi. Miasto jest w dużej części zniszczone. Na każdym kroku straszą zgliszcza i ruiny. Jednocześnie do miasta przybywa wielu ocalałych z wojennej pożogi, by zacząć nowe życie.

Jedną z takich właśnie osób jest porucznik Ugne Galant. To właśnie on staje na czele zespołu śledczych, którzy mają rozwiązać trudną i delikatną sprawę. Nie przypuszcza nawet, że to śledztwo zmieni wszystko. Do miejskich szpitali zaczynają się zgłaszać osoby cierpiące na dziwną chorobę. Początkowo nikt nie wie, co ją spowodowało. Jednak wreszcie udaje się ustalić szokującą przyczynę schorzeń. Ugne i jego koledzy rozpoczynają dramatyczną walkę z czasem. Nie zdają sobie jednak sprawy z tego, że pewne osoby zrobią wszystko, aby prawda nie wyszła na jaw.

Aby rozwikłać zagadkę, należy cofnąć się do roku 1952 i morderstwa, które miało miejsce na Niebuszewie. Otacza je zmowa milczenia, którą doprawdy ciężko złamać. Czy to możliwe, że osądzony i stracony został niewinny człowiek? Kto i dlaczego chce ukryć prawdę? Czy Ugne okaże się tak dobrym śledczym, jak o nim mówią?

Przemysław Kowalewski napisał naprawdę mroczną i brutalną książkę. Wiele opisów morderstw może powodować szok i przyprawiać czytelnika o mdłości. Przyznam szczerze, że nie lubię takich drastycznych scen. Bardziej stawiam na samą zagadkę niż na okrucieństwo. Doceniam natomiast tło historyczne powieści. Autor umiejętnie oddał realia powojennego Szczecina, wszystkie zależności i gry między poszczególnymi „organami” ludowego państwa.

Pewien problem natomiast występuje w kreacji bohaterów. Mamy kilka ciekawych postaci, których potencjał nie został wykorzystany. Być może jest ich po prostu za dużo. Może należało postawić na duet śledczych. Nie umiem odpowiedzieć na to pytanie, jednak podczas lektury pojawia się moment, gdy jesteśmy już znużeni żmudnym śledztwem.

Niemniej jednak uważam, że „Kozioł” jest debiutem godnym polecenia. Autor zbudował mroczną historię i osadził ją w realiach powojennego, komunistycznego Szczecina. Osobiście przeszkadzała mi brutalność i dosadność opisywanych scen – mam gorącą nadzieję, że Przemysław Kowalewski nie będzie drugim Czornyjem.

Wojciech Sobański