Szwedzkie kryminały to marka sama w sobie. Cieszą się wielkim uznaniem czytelników na całym świecie, również w Polsce. Czasem, gdy ktoś chce zareklamować swój kryminał, to pisze, że jest on utrzymany w szwedzkim stylu. Ma to oczywiście przyciągnąć uwagę czytelników. Mając to wszystko na uwadze i sam będąc fanem szwedzkich kryminałów, bez wahania sięgnąłem po książkę pod tytułem „Życie lalek”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Sonia Draga. Jej autorami są dwaj szwedzcy pisarze, posługujący się pseudonimem Erik Axl Sund. Wydawca informuje nas, że książka została nominowana do tytułu najlepszej powieści kryminalnej 2019 przez Szwedzką Akademię Twórców Literatury Kryminalnej.

Jednak zdradzę od razu, że mam pewien kłopot z tą powieścią. Mówiąc wprost, nie do końca mnie ona do siebie przekonała. Nie do końca także uważam, że takie książki powinny w ogóle powstawać. Ale po kolei.

Akcja książki rozpoczyna się, gdy Nova i Mercy uciekają przed policją skradzionym samochodem. Wygłaszają przy tym długą tyradę o tym, jacy mężczyźni są okrutni i oskarżają ich o wszelkie zło tego świata. W pościg za nimi rusza Kevin Jonsson, któremu niedawno zmarł ojciec, emerytowany policjant. Dlaczego dziewczyny uciekają? Co takiego złego zrobiły? Aby to zrozumieć, czytelnik zostaje cofnięty w czasie. Kiedy to wszystko się zaczęło? Czy można to w ogóle precyzyjnie ustalić? Jak rodzi się zło? Czy pomagają mu okoliczności? Czy wręcz przeciwnie – niektórzy ludzie są źli ze swej natury? Głównym tematem powieści jest śledztwo w sprawie handlu seksem w Internecie. Nie jest to jednak „zwykły” seks, lecz twarda pornografia z udziałem dzieci. Właśnie ten temat – a raczej jego zaprezentowanie przez autorów – sprawia, że powieść tę czyta się bardzo ciężko. Podczas lektury niejednokrotnie towarzyszyło mi wręcz obrzydzenie. Recenzowany kryminał ocieka bowiem seksem, wulgarnością, przemocą. Ludzie spełniający swoje najskrytsze seksualne fantazje są brutalni, bezwzględni i niecofający się przed niczym. Ich ofiarą padają słabe i bezbronne dzieci. Zagubione, z rozbitych rodzin, niemające się do kogo zwrócić o pomoc. Właśnie one są najlepszym materiałem na ofiarę. Ktoś używający pseudonimu Władca Lalek zmusza młode dziewczynki do pozowania do nagich zdjęć i występowania w filmach pornograficznych. Moim zdaniem również same opisy aktów seksualnych epatują niepotrzebną zupełnie dosłownością i dosadnością. Autorzy mogli napisać taki sam kryminał również bez tych elementów. Zrozumiałbym jeszcze, gdyby to była jedna lub dwie sceny. Dostajemy jednak opisy strasznych gwałtów, perwersyjnego seksu (naprawdę perwersyjnego) i mrocznych żądz. Według mnie to jest zbędne – wszak czytamy kryminał. Tymczasem zbyt często autorzy opisują po prostu w książce twardą pornografię. Biorąc pod uwagę, że po książkę tę mogą sięgnąć, choćby osoby w wieku nastoletnim uważam, że jest to całkowicie zbędny element.

„Życie lalek” broni się jako kryminał – to prawda. Rozwiązujemy kilka nakładających się zagadek. Każda ze spraw jest w jakiś sposób ze sobą powiązana. Próbujemy także ustalić tożsamość Władcy Lalek. Kim jest? Czy to możliwe, że w sprawę zamieszany jest ojciec Kevina? Kim tak naprawdę są Nova i Mercy? Czy przeszłość bezwzględnie determinuje naszą przyszłość?

„Życie lalek” to z całą pewnością nie jest najlepszy szwedzki kryminał, jaki czytałem. Spodziewałem się po tej książce czegoś innego, tymczasem podczas lektury czułem się, jakbym dostał obuchem w głowę. Tylko dla ludzi o naprawdę mocnych nerwach.

Wojciech Sobański