Piętnastoletni kapitan jest powieścią przygodową francuskiego pisarza Juliusza Verne’a należącą do światowego kanonu literatury dziecięcej i młodzieżowej.

Akcja powieści rozpoczyna się w 1873 roku na amerykańskim statku „Pielgrzym” płynącym do Afryki. Na skutek dramatycznego zajścia podczas polowania na wieloryba, kapitan i część załogi żaglowca giną. Dowodzenie przejmuje piętnastoletni praktykant Dick Sand. Chłopak postanawia jak najszybciej odwieźć pasażerów do Ameryki. Jednak podstępny handlarz niewolników Negoro, pracujący jako kucharz okrętowy, krzyżuje jego plany i statek kończy kurs w Afryce. Załogę i pasażerów czeka na Czarnym Lądzie wiele niebezpieczeństw i emocjonujących przygód. Stawią im czoła dzięki odważnej i zdecydowanej postawie piętnastoletniego kapitana.

Kreując postać Dicka Sanda, Juliusz Verne stworzył zupełnie nowy typ bohatera, który dla pokoleń młodych czytelników stał się wzorem do naśladowania.