Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Ale przecież niemal wszystko, co opowiedziano mi o Dębrzynie, jest postpamięcią, zmitologizowaną i zdeformowaną wersją zdarzeń. Historie, których wysłuchałem, przeszły długą drogę, zanim mogłem je zapisać. Przez lata przekazywane z ust do ust, zmieniały się – jedne wątki pęczniały, inne usychały i odpadały. Na pamięć, a wraz z nią na opowieść o lesie, działały często przeciwstawne siły – oficjalna narracja PRL o budowie nowej ojczyzny, uwikłana w polityczne i propagandowe przemilczenia, oraz oddolna, indywidualna pamięć rodzinna, która często wybiera milczenie ze strachu lub wstydu. Po upadku komunizmu pojawiły się nowe narracje, często demonizujące niektóre elementy poprzedniego ustroju, oraz opowieści o przeszłości pełne plotek i mitów powtarzane przez ludzi i wolne już media, nierzadko spragnione sensacji.

Historia się zmienia. Moi dziadkowie mówili na takich ludzi co chodzili i odczytywali wyroki - bandyci. Teraz słyszę, że mówi się oddziały albo żołnierze wyklęci.

Milczenie konserwuje traumę.