W kolejnych rozdziałach dowiadujemy się, co decydowało o pozycji kobiety w średniowiecznym społeczeństwie (tak, jedynym kryterium była jej aktywność seksualna) oraz w jaki sposób ówczesne kobiety radziły sobie ze społecznymi wymaganiami. Jak słusznie zauważa Gilbert, oczekiwać od przedstawicielek tamtej epoki, by zachowywały się zgodnie ze współczesnymi standardami, jest bez sensu. Natomiast przytoczone przez autorkę przykłady prawdziwych spraw (głównie sądowych) i życiorysów wyraźnie ukazują, że kobiety od zawsze próbują wygodnie urządzić się w świecie stworzonym dla mężczyzn.

Niektóre opisywane przez autorkę kwestie mogą dzisiaj budzić dreszcz niepokoju, a nawet strachu. Zwłaszcza ówczesna wiedza medyczna i zagadnienia z zakresu zdrowia kobiety. Cytowane dzieła średniowiecznych medyków wręcz wywołują gęsią skórkę. „Porady” dotyczące antykoncepcji zdecydowanie nie powinny być przez nikogo stosowane. Natomiast proponowane przez znawców sposoby rozpalenia w mężczyźnie namiętności wzbudzają tylko śmiech.

Wielce ciekawych informacji bez wątpienia dostarcza rozdział o tajemnicach kościelnych konfesjonałów. Nie będzie dla nikogo zaskoczeniem, że w średniowieczu to Kościół katolicki kontrolował wszystkie aspekty życia Europejczyków. Oczywiście przede wszystkim chciał mieć wpływ na życie seksualne wiernych. Dlatego też powstał szereg tzw. pokut, czyli poradników dla spowiedników – jakie pytania zadawać i jakie kary za grzechy wymierzać. Dla zobrazowania niedorzeczności tego wymysłu głów „mądrych i świątobliwych” muszę przytoczyć przykład. „Czy zrobiłaś to, co niektóre kobiety mają w zwyczaju? Biorą krew menstruacyjną, mieszają ją z jedzeniem lub piciem i dają swoim mężom do zjedzenia, lub picia, aby bardziej pokochali swe żony. Jeśli to zrobiłaś, winnaś odbyć pięć lat pokuty w wyznaczone dni postu” (s. 110). Czy trzeba to komentować? Równie fascynujący jest rozdział o tym, w jakie dni roku według patriarchów kościelnych dozwolone jest uprawianie seksu przez małżonków. Tak, to naprawdę było szczegółowo regulowane. I najwyraźniej bardzo skrupulatnie sprawdzane przez duchowych, z ogromnym poświęceniem oczywiście.

Rosalie Gilbert stworzyła obszerne, wiarygodne i ciekawie napisane kompendium wiedzy o sytuacji kobiet w średniowieczu. Jakkolwiek chcielibyśmy zaprzeczać, ówcześnie rola kobiet sprowadzała się do bycia matką i żoną, zakonnicą lub prostytutką. Nie było innej drogi. Autorka podchodzi do tego z pełnym zrozumieniem i unika oceniania. Jedynie przy co bardziej absurdalnych pomysłach epoki pozwala sobie na humorystyczny komentarz – dla rozładowania napięcia. „Tajemne życie…” czyta się jak opowieść przyjaciółki przeplataną zasłyszanymi historiami pełnymi plotek i pikantnych szczegółów.

Ewa Jemioł