Wielu ludzi uważa, że świat zmierza w złym kierunku. Mocną cezurą była pandemia koronawirusa i wojna w Ukrainie. Nagle na własne oczy zobaczyliśmy, że świat może się zmienić z dnia na dzień i to na gorsze. Uświadomiliśmy sobie, że pewnego dnia możemy się obudzić w całkiem innej rzeczywistości – epidemii i wojny. Okazało się, że przyszłość nie zawsze oznacza tylko rosnący dobrobyt czy nieustanny postęp.

Chociaż czujemy się bezradni wobec tych dramatycznych wydarzeń, to przecież przyszłość świata leży w naszych rękach. Czy jest jeszcze nadzieja na lepszą przyszłość? Czy można naprawić świat? Wokół tych wielkich pytań została osnuta najnowsza książka Marcina Napiórkowskiego pod tytułem „Naprawić przyszłość. Dlaczego potrzebujemy lepszych opowieści, żeby uratować świat”. Ukazała się ona nakładem Wydawnictwa Literackiego. Autor jest semiotykiem i profesorem Uniwersytetu Warszawskiego.

Powiem szczerze, że mam z tą pozycją pewien problem. Moim zdaniem dla wielu może być ona zwyczajnie niezrozumiała, jest też zbyt obszerna. Zostały w niej zawarte streszczenia licznych, ważnych dla autora książek – jednak wydaje się, że jest ich za dużo.

Bez wątpienia autor poruszył ważny temat. Jego zdaniem przyszłość świata stała się zakładnikiem dwóch wielkich obozów. Jeden z nich wierzy w postęp i technikę, która przyniesie ludzkości jeszcze wyższy stopień rozwoju. Drugi wręcz przeciwnie, chce powrotu do przeszłości. Jest to jednak przeszłość wyidealizowana, niemająca wiele wspólnego z rzeczywistością. Autor dystansuje się od obydwu skrajnych poglądów, chociaż uważny czytelnik może zauważyć, z którym jest mu bardziej po drodze. Czy jednak na postawioną diagnozę znalazł jakieś lekarstwo? Co według niego powinniśmy zrobić, aby naprawić przyszłość?

Recenzowana książka składa się z trzech części. Pierwsza z nich charakteryzuje dwie opowieści. Sprowadzają się one do pytań: czy postęp jest niemożliwy? oraz czy postęp jest gwarantowany? Czym charakteryzuje się polityka nicnierobienia czy paniki? Dlaczego we współczesnym świecie jest tak silnie obecna negacja dokonań nauki?

Dwa plemiona to fragment traktujący o humanistach i ludziach techniki. Czy potrafią się ze sobą w ogóle porozumieć? Czy analfabetyzm matematyczny jest powodem do wstydu? Czy inżynierowie powinni ufać tylko liczbom?

Ostatnia część publikacji opowiada o czterech żywiołach opowieści. Marcin Napiórkowski stara się wytłumaczyć czytelnikom, jak działają opowieści. W jaki sposób upraszczają rzeczywistość? Jak wygląda wojna narracji? Co wspólnego z tym wszystkim mają Żółwie Ninja? Jak podróżuje informacja?

Warto dodać, że autor w zakończeniu stara się zaproponować swoje pomysły na lepsze opowieści o przyszłości. Czy mu się to udało? Czy we współczesnym spolaryzowanym świecie jest możliwy jakikolwiek konsensus?

„Naprawić przyszłość. Dlaczego potrzebujemy lepszych opowieści, żeby uratować świat” to rozważania o tym, jak odzyskać kontrolę nad opowieściami. Jest to jednak książka trudna w odbiorze, momentami jej lektura była dla mnie nużąca. Dla zainteresowanych tematem.

Wojciech Sobański