Wielu z was zapewne dobrze kojarzy słynną wyprawę Karola Darwina, którą odbył na pokładzie HMS „Beagle”. Okręt dotarł do Galapagos, a obserwacja zwierząt zamieszkujących owe wyspy stanowiła ważne źródło inspiracji dla sformułowanej przez naukowca teorii ewolucji. Vonnegut umieszcza akcję swojej powieści w 1986 roku i trzeba otwarcie powiedzieć, że nie są to łaskawe dla ludzkości czasy. Nim jednak dojdzie do całkowitej katastrofy, wyruszy „Przyrodnicza wyprawa stulecia”, jawnie nawiązująca do podróży Darwina.

Miłośnicy amerykańskiego pisarza zapewne dobrze kojarzą nazwisko Trout. Tym razem narratorem jest Leon Trout, syn Kilgore'a, przemawiający do czytelnika z bliżej nieokreślonych zaświatów. To właśnie jego oczami będziemy obserwować poczynania głównych bohaterów, którzy okażą się ostatnimi ocalałymi przedstawicielami ludzkości, oraz dalszą ewolucję naszego gatunku, w wyniku której człowiek przemieni się w rybokształtnego stwora o niewielkim mózgu.

Nietrudno zauważyć, iż fabuła powieści odznacza się typową dla Vonneguta przewrotnością. Stawia on nasze postrzeganie teorii ewolucji na głowie, oskarżając po raz kolejny ludzi o wszelkie zło, jakie spotkało naszą planetę. Ludzkość widziana z podobnej perspektywy jest niczym zaraza opanowująca Ziemię i ciągle bawiąca się w niebezpieczne gry wojenne. Nic dziwnego, że w starciu z istotami o równie wielkich mózgach inne stworzenia nie mają szans, będąc skazane na wymarcie. Coś się jednak musi zmienić, bowiem na Homo sapiens spada plaga bezpłodności, zaś ostatnim bastionem, gdzie dalsza prokreacja będzie możliwa, okażą się niewielkie wyspy Galapagos.

Doceniam poczucie humoru autora jak zwykle ostre niczym brzytwa. Napisana w 1985 roku powieść nie zrobiła jednak na mnie podobnego wrażenia co wcześniejsze dokonania autora „Kociej kołyski”. Odnoszę wrażenie, że u Vonneguta jedną z najcenniejszych cech pozostaje zwięzłość i trafność sądów. W innym przypadku do dzieła wkrada się chaos, a tego niestety w „Galapagos” nie dało się uniknąć.

Oczywiście wielbiciele twórczości amerykańskiego pisarza powinni po wznowioną przez wydawnictwo Zysk powieść koniecznie sięgnąć. W końcu któż inny jak autor "Śniadania mistrzów" napisałby równie zgryźliwe słowa: „Wielkim problemem w owych czasach było nie wariactwo, lecz to, że ludzkie mózgi były zbyt wielkie i zbyt kłamliwe, by mogły być użyteczne”.

Ewa Szymczak