Na czym polega nieadekwatność tytułu do treści? Otóż spodziewałem się po książce kompleksowego opisu kolonizowania terenów na zachód od na nowo uformowanych – po wojnie z Królestwem Wielkiej Brytanii – Stanów Zjednoczonych. I tak naprawdę początek przedstawiający nam starania Manasseha Cutlera, aby doszło do podpisania rozporządzenia północno-zachodniego, zezwalającego na spekulowanie ziemią na północ od rzeki Ohio, jest niezwykle interesujący. W końcu w szkołach uczy się nas co najwyżej o wojnie o niepodległość, zapominając, że USA to nie tylko konflikt, w którym brali udział Kościuszko i Pułaski. Problem polega na tym, że głównym bohaterem tej książki jest Ohio i założona tam Marietta. I do końca „Pionierów” nie wyjeżdżamy poza ten stan.

Pomimo mojego zaskoczenia ograniczeniem się autora do Ohio, David Mccullough w sposób naprawdę interesujący opisał zmagania pierwszych pionierów z dziką przyrodą i innymi przeciwnościami losu. Teraz Stany jawią się nam jako nowoczesne państwo, ale zanim osiągnęli ten status, musieli pokonać zwierzęta, choroby i rośliny. Pamiętajmy, że w tamtych czasach wyprawa w niezaludnione przez białego człowieka ostępy jawiła się nie tylko jako wyzwanie, ale i wielkie ryzyko. Na tamtych terenach wciąż dominowali raczej agresywnie nastawieni Indianie, a komary, chaszcze i brak dostępu do lekarzy tylko wszystko utrudniały. I to chyba największy sukces Mccullougha – niezwykle sugestywnie ukazał zmagania o zakładanie nowych miast i zaczynanie nowego życia z dala od cywilizacji.

Autor przedstawił również kilka sylwetek ludzi niezwykle istotnych dla historii Ohio i Marietty. O Manassehu już wspomniałem wyżej, ale trzeba również pamiętać o jego synu – Ephraimie Cutlerze, który nie tylko propagował rozwój szkolnictwa, ale i przyczynił się do niemożliwości posiadania niewolników w Ohio. Swoją rolę odegrali również Samuel Hildreth – lekarz, botanik i kronikarz dziejów Marietty, a także Rufus Putnam – weteran, stawiający dzielny opór Indianom. Każdy z nich dołożył małą cegiełkę, tym samym przyczyniając się do dynamicznego rozwoju tych terenów.

Mccullough skupił się na przedstawieniu cech pierwszych pionierów, wyznawanych przez nich wartości, a także, z czym musieli się mierzyć. Bogata bibliografia pokazuje, że skupił się na dziennikach, relacjach z drugiej ręki, a także licznych dostępnych dokumentach z epoki. Systematycznie i chronologicznie opisuje rok po roku, i jedyne, czego mi zabrakło, to jednak nieco szerszego kontekstu. No ale w tym momencie wracamy do mojego problemu z tytułem, ale chyba nie ma potrzeby, aby ponownie to roztrząsać. Tak czy siak, moja końcowa ocena tej merytorycznej i interesującej książki byłaby zdecydowanie wyższa, gdyby zawartość pokryła się z obietnicą złożoną tytułem.

„Pionierzy. Ludzie, którzy zbudowali Amerykę” to pozycja, po którą warto sięgnąć. I uważam, że spodoba się nie tylko historykom. W końcu jest coś niezwykle przyjemnego w poszerzaniu horyzontów. Zwłaszcza że Mccullough pisze lekko i wciągając czytelnika (pomimo dat). Również piękne wydanie sprawia, że ręka automatycznie sięga po tę pozycję. Tak więc nic tylko czytać.

Michał Wnuk