„Sabo się zatrzymał” Oto Horvat, tłumaczenie: Marek Waligórski (wyd. Biblioteka Słów)

„Sabo się zatrzymał” to prywatny dziennik żałoby, raport z rozpaczy, tworzącego w języku serbskim Węgra z Wojwodiny, którego wojna na Bałkanach zmusiła do wyjazdu z kraju i wędrówki przez Europę z przystankami w Budapeszcie, Norymberdze, Berlinie i Florencji.

To płacz rozpisany na kilkadziesiąt trzymających w napięciu miniesejów o rzeczach, zjawiskach i zdarzeniach związanych z człowiekiem umierającym na oczach drugiego człowieka; to zapis uczuć mężczyzny, który powoli tracąc żonę, musi przyjąć jej śmierć i nie pozwolić, żeby rozpadł się otaczający go świat. Dlatego z jednej strony mamy tu do czynienia z poszukiwaniem odpowiedniej formy dla wysłowienia cierpienia, z drugiej zaś z walką o życie własne, z próbą odpowiedzi na pytanie, jak funkcjonować „potem”, z pęknięciem w poprzek jaźni, które nijak nie chce zasklepić się blizną, a które trzeba w końcu zagadać, zasypać, zasłonić dobrze zorganizowaną codziennością, czymkolwiek, byle nie popaść w obłęd.

Książka dotyczy choroby, umierania, niepowetowanej straty, ale – paradoksalnie – także pogoni za życiem, w pełni odczuwanym dopiero w obliczu śmierci. Jest to temat chętnie podejmowany również przez literaturę polską. Dość wspomnieć kilka najnowszych pozycji: nagrodzone nagrodą Nike „Rzeczy, których nie wyrzuciłem” Marcina Wichy, „Umarł mi” Ingi Iwasiów czy świetnie przyjęty przez krytykę „Kontener” Marka Bieńczyka.

„Sabo się zatrzymał” już samym tytułem kojarzy się ze stopklatką, z momentem, kiedy żałobnik staje, by spojrzeć wstecz i zrobić rachunek sumienia, podczas gdy świat wokół gna do przodu. Właśnie to zderzenie dwóch porządków: czasu zatrzymanego i czasu płynącego dalej – jest katalizatorem tej opowieści. Oto Horvat mówi o tym, że ból po stracie jest tyle osobisty, ile uniwersalny.