Odrębność estetyki średniowiecznej nie leżała w jej rysach religijnych, bo starożytna miała je również, zarówno w swych początkach u pitagorejczyków, jak w swym zakończeniu u Diona, Plutarcha czy Plotyna. Tym bardziej nie leżała w jej charakterze teologicznym, bo estetyka średniowieczna nie w całości była teologiczna, zajmowała się nie tylko pięknem boskim. Odrębność jej leżała raczej w tym, że była zależna od innej religii niż starożytna: od religii chrześcijańskiej, mającej ustalone dogmaty i nadającej określony kierunek filozofii, a wraz z nią estetyce. Ona czyniła, że estetyka średniowieczna piękno wywodziła od Boga, a sztukę kierowała ku zadaniom moralnym, ale czyniła także, że zagadnieniami psychologicznymi zajmowała się więcej niż starożytna, że miała rysy symbolizmu, a poniekąd nawet romantyzmu (...)