Czas przeszły niedoskonały

Jako wielbicielka filmu Gosford Park oraz serialu Downtown Abbey (w obu przypadkach Julian Fellowes jest scenarzystą) zainteresowałam się książką; mam też w planach Belgravię.
Julian Fellowes świetnie odmalował świat Brytyjczyków z klas wyższych, wkraczających w dorosłe życie pod koniec lat 60 XX wieku. Są to przede wszystkim dziewczęta debiutujące w tzw. londyńskim sezonie oraz towarzyszący im młodzieńcy. Stąd wiele obrazów wystawnych przyjęć i wspaniałych balów. Chociaż dwie z opisanych imprez trudno nazwać wytwornymi.
Z perspektywy osoby, która spędziła dzieciństwo w PRL jest to kompletnie obcy, egzotyczny świat – podziałów klasowych, sztywnych obyczajów i zachowywania pozorów w każdej sytuacji. Świat, w którym ważniejsze od miłości i przyjaźni są tytuły i pieniądze. W książce można znaleźć katalog zwyczajów i ubiorów brytyjskiej arystokracji, aktualnych aż do lat 60 XX wieku włącznie.
Z powieści wiem, że na wyścigach w Ascot mężczyźni mieli obowiązek noszenia kapelusza, były sztywne reguły dotyczące czarnych i szarych cylindrów: „arystokraci nosili czarne żakiety i cylindry, cała reszta ubierała się na szaro”. Inna zasada: dopiero od l. 80 mężczyźni mogli przychodzić na śluby z gołą głową. Duże zmiany zaczęły się właśnie w latach 60: wszyscy już nosili takie same ubrania.
Przyznam, że dałam się wciągnąć, fabuła jest zajmująca, czytałam z przyjemnością. Całość przenika nostalgia, humor znakomicie ubarwia opowieść. Autor z ogromnym znawstwem opisuje środowisko bogaczy, stosunki w rodzinach, służbę, arystokratyczne rezydencje, ich architekturę oraz wyposażenie wnętrz, obrazy itp. Zbyt szczegółowe opisy mogą być dla niektórych nużące; mnie to specjalnie nie przeszkadzało, natomiast jestem rozczarowana melodramatycznym zakończeniem.

Jako wielbicielka filmu Gosford Park oraz serialu Downtown Abbey (w obu przypadkach Julian Fellowes jest scenarzystą) zainteresowałam się książką; mam też w planach Belgravię.
Julian Fellowes świetnie odmalował świat Brytyjczyków z klas wyższych, wkraczających w dorosłe życie pod koniec lat 60 XX wieku. Są to przede wszystkim dziewczęta debiutujące w tzw. londyńskim sezonie...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Bohaterem książki, wokół którego kręci się cała akcja jest Damian Baxter, który jest obrzydliwie bogaty i umierający. Jego historia sięga roku 1968, kiedy to został wprowadzony na salony i debiutował, jak to się wtedy w Anglii mówiło. Odbywał się wtedy tzw. Sezon, kiedy wszystkie młode dziewczyny zostały wprowadzane do wielkiego świata arystokracji. Był to czas przyjęć, zabaw i bali, na których musieli pojawić się wszyscy, którzy mieli jakieś znaczenie. Autor świetnie opisał i zobrazował tę epokę, która już odeszła. Stroje, zachowanie, rozmowy - to wszystko stwarza niepowtarzalny klimat lat 70. XX wieku. Wtedy to na salony (przez głównego bohatera) zostaje wprowadzony Damian, który już od samego początku uwodzi kobiety i świetnie odnajduje się w towarzystwie. Nastaje czas zabaw i przelotnych romansów.

Ale nic nie jest takie kolorowe jak się wydaje. Świat arystokracji w roku 1968 ma też swoje wady i nadpsucia. Wiadomo, że rządzi tu pieniądz i sława. Kto ma więcej ten jest lepszy od innych. Jesteś wtedy kimś. Damian coraz bardziej wplątuje się w różne intrygi, aż w końcu dochodzi do kulminacyjnego wydarzenia w Portugalii, gdzie jego losy raz na zawsze zostają oddzielone od losów jego dotychczasowych arystokratycznych przyjaciół. Po latach wzywa do siebie głównego narratora powieści i prosi o pomoc. Kto nie odmówi pomocy umierającemu człowiekowi? Damian stawia sprawę jasno - w latach swojej młodości wiele romansował. Jest pewny, że spłodził dziecko, ale niestety nie wie, która kobieta jest matką. Oto zadanie - odnaleźć to dziecko, aby mógł zapisać mu cały swój majątek. A jak już wcześniej wspominałam - był obrzydliwie bogaty, więc kogoś życie odmieniłoby się o 360 stopni. Tylko jest jedno ale - na liście jest kilka kobiet, w tym te, które były świadkiem upadku towarzyskiego Damiana w 1968 roku w Portugalii. Główny bohater pomaga dawnemu przyjacielowi i odwiedza kobiety, z którymi również on w większym lub mniejszym stopniu był związany. Powracają wspomnienia z przeszłości. Czas biegnie nieubłaganie, a śmierć zagląda już w oczy Baxtera...

Wiele razy Fellowes podkreśla, że epoka arystokracji angielskiej przeminęła i nigdy już nie wróci. Ukazuje różnice pomiędzy dawniej a dziś. Podaje wady i zalety. Faktycznie, czytając o latach 70. XX wieku ma się wrażenie jakby była to zupełnie inna epoka - epoka bali, wystawnych przyjęć, epoka pieniądza. Wtedy arystokrata nie musiał ciężko pracować, aby mieć pieniądze i ogromny majątek. Nie było współczesnej elektroniki. Nikt nawet nie myślał o tym, że przyjdą tak diametralne zmiany. "Czas przeszły niedoskonały" jest swego rodzaju hołdem i tęsknotą za tamtymi czasami.

Bohaterem książki, wokół którego kręci się cała akcja jest Damian Baxter, który jest obrzydliwie bogaty i umierający. Jego historia sięga roku 1968, kiedy to został wprowadzony na salony i debiutował, jak to się wtedy w Anglii mówiło. Odbywał się wtedy tzw. Sezon, kiedy wszystkie młode dziewczyny zostały wprowadzane do wielkiego świata arystokracji. Był to czas przyjęć,...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Komu z nas nie marzył się czasem powrót do przeszłości? Szybkie cofnięcie w czasie i nie tyle naprawienie minionych błędów, co odkrycie na nowo zagrzebanych emocji, ludzi, swoich miejsc. Problem w tym, że ludzki umysł nie jest doskonały, ma skłonności do nadawania znaczenia temu, co znaczenia nie miało, racjonalizacji, idealizacji...

Julian Fellowes - demaskator brytyjskich wyższych sfer - już w wiele mówiącym tytule swojej powieści wskazuje na swoją interpretację minionych lat. Jego bohater, na prośbę umierającego przyjaciela, Damiana Baxtera, próbuje odgrzebać z jego przeszłości jak najwięcej (celem ostatecznym jest zweryfikowanie, która z kobiet młodości jest matką nieślubnego dziecka mężczyzny), by boleśnie przekonać się, że nie tylko wspomnienia konającego, jak i jego własne przekonania nie wytrzymują konfrontacji z prawdą. Wraz z narratorem przenosimy się w Londyn lat 60.: swing, przyjęcia, bale, romanse... Był to czas przemian, nie wszystko jednak i nie wszędzie zmieniało się tak, jakby chcieli tego główni zainteresowani.

"Czas przeszły niedoskonały" to literackie ujęcie znanej prawdy: nie wszystko warto sobie przypominać i konfrontować, nie ze wszystkim również da się tak postąpić. Powiadają, że człowiek zaczyna się starzeć, kiedy przeszłość wydaje się bardziej realna od teraźniejszości - mówi narrator w pewnym momencie. Jeśli tak, to książka Fellowesa pozwala zrozumieć, że każdy z nas bywa stary.

Komu z nas nie marzył się czasem powrót do przeszłości? Szybkie cofnięcie w czasie i nie tyle naprawienie minionych błędów, co odkrycie na nowo zagrzebanych emocji, ludzi, swoich miejsc. Problem w tym, że ludzki umysł nie jest doskonały, ma skłonności do nadawania znaczenia temu, co znaczenia nie miało, racjonalizacji, idealizacji...

Julian Fellowes - demaskator...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Ciągłe odbieganie od tematu sprawiało, że książka stawała się nudna i monotonna.

Ciągłe odbieganie od tematu sprawiało, że książka stawała się nudna i monotonna.

Pokaż mimo to

Trochę jak "Utalentowany pan Ripley". Bardzo ciekawa historia, która z każdym rozdziałem wciągała mnie głębiej. To moje drugie spotkanie z Fellows po "Snobach". Gdybym miała wybierać,to druga przypadła mi bardziej do gustu, ale jak wiadomo o gustach się nie dyskutuje.

Trochę jak "Utalentowany pan Ripley". Bardzo ciekawa historia, która z każdym rozdziałem wciągała mnie głębiej. To moje drugie spotkanie z Fellows po "Snobach". Gdybym miała wybierać,to druga przypadła mi bardziej do gustu, ale jak wiadomo o gustach się nie dyskutuje.

Pokaż mimo to

bardzo inteligentna i pełna refleksji książka

bardzo inteligentna i pełna refleksji książka

Pokaż mimo to

Pomimo różnych opinii na temat książki - ja jestem nią zachwycona.
I nie jest tu istotny wątek tajemnicy i próby rozwikłania zagadki zleconej przez Damiana byłemu koledze/przyjacielowi/wrogowi, ale ważna jest nostalgiczna podróż z czasów współczesnych do lat 60-tych w Wielkiej Brytanii. Czas, w którym dawna, wielka ANGLIA odchodziła do lamusa, wszystko się zmieniało - czy na dobre niech każdy oceni osobiście.
Czasami ta podróż ma smak gorzkich pomarańczy, czasami jest niezrozumiała ( trudno z dzisiejszej perspektywy zrozumieć własne postępowanie w wieku młodzieńczym), a czasami to po prostu raj. Zderzenie snobistycznej arystokracji ze zmianami, rodzącym się nurtem Wolnej Miłości, postępu.
Dla miłośników arystokracji angielskiej pozycja obowiązkowa.
Polecam.

Pomimo różnych opinii na temat książki - ja jestem nią zachwycona.
I nie jest tu istotny wątek tajemnicy i próby rozwikłania zagadki zleconej przez Damiana byłemu koledze/przyjacielowi/wrogowi, ale ważna jest nostalgiczna podróż z czasów współczesnych do lat 60-tych w Wielkiej Brytanii. Czas, w którym dawna, wielka ANGLIA odchodziła do lamusa, wszystko się zmieniało - czy...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Książka dłuży się bardzo... temat który można by rozwiązać na połowie z tych stron sprawia że momentami nudzi, momentami drażni, autor przeskakuje to zaś wraca...

Książka dłuży się bardzo... temat który można by rozwiązać na połowie z tych stron sprawia że momentami nudzi, momentami drażni, autor przeskakuje to zaś wraca...

Pokaż mimo to

Czytałam z przyjemnością, jak świetny serial z długimi odcinkami i wielowątkową historią. Polecam swój wpis na blogu: http://goodidea.life/serial-ktory-chcialabym-obejrzec/

Czytałam z przyjemnością, jak świetny serial z długimi odcinkami i wielowątkową historią. Polecam swój wpis na blogu: http://goodidea.life/serial-ktory-chcialabym-obejrzec/

Pokaż mimo to

Jest to książka, którą trudno nazwać przyjemną lekturą, aczkolwiek jej gładki styl sprawia, że czyta się ją bardzo sprawnie, co nie znaczy, że lekko.
Początkowo byłam rozczarowana. Zapowiadało się na pełne uroku rozważania filozoficzne będące komentarzem do dzieła Marcela Prousta, wielokrotnie bezpośrednio przywoływanego na kartach tej książki. Proust jednak miał, po pierwsze, więcej wdzięku, po drugie, pisał o końcu legendarnej epoki w dziejach Europy. Niczego takiego nie da się powiedzieć o "Czasie przeszłym...". Lata sześćdziesiąte, zwłaszcza rok 1968 są jakąś przecież cezurą w historii Europy, ale nie tak silną jak pierwsza i druga wojna światowa. Językowo również jest daleko do Prousta. Kto by szukał długich na pół strony i więcej wykwintnych okresów zdaniowych, które przyprawiłyby Cycerona, wynalazcę tego stylu, o spazm zazdrości, próżno będzie się trudził. Jest to proza komercyjna i nie należy spodziewać się żadnego zmuszania odbiorcy do wysiłku umysłowego większego niż trud czytania zdań. Nie ma też żadnych zawoalowanych aluzji do francuskiego arcydzieła. Przeciwnie, wszystkie porównania aż biją po głowie, na wypadek, gdyby znalazł się ktoś taki, kto by nie domyślił się nawiązań do "W cieniu zakwitających dziewcząt" oczywiście bez homoseksualnych podtekstów. W ogóle zastanawiam się, po co te aluzje do Prousta, przecież "Czas przeszły..." i bez nich mógłby doskonale się obejść, nie zaszkodziłoby to w ogóle jego treści. Odnoszę wrażenie, że zostało to zrobione po to, żeby się dobrze sprzedało, bo co francuskie, to takie eleganckie, nieprawdaż?
Jednak mnie treść "Czasu przeszłego..." najwięcej skojarzeń nasuwa z... "Lalką" Bolesława Prusa (nb. Francuzi nazwisko Proust wymawiają jako "Prus" właśnie...). Bohaterów, jak na ćwiczeniach analitycznych z "Lalki" można podzielić na Izabele Łęckie i Stanisławów Wokulskich. Rzecz ciekawa, ale mało w polskiej literaturze krytycznej mówi się o tym, jak pochodzenie wpłynęło na życie Izabeli i Wokulskiego i bynajmniej nie chodzi mi o szeroko wałkowany za socjalistycznych czasów kontekst walki klas. O tym, jak różnice klasowe, bo o dziwo nie majątkowe, wpłynęły na życie bohaterów i je zrujnowały całkowicie, jest właśnie "Czas przeszły, niedoskonały".
Oto mamy londyński sezon 1968 w pełnym rozkwicie. Jeden z ostatnich, nawiasem mówiąc, i nie miały na to wpływu żadne tragiczne okoliczności dziejowe, tylko angielskiej arystokracji po prostu przestało się opłacać go urządzać: za drogo, za wystawnie w stosunku do uzyskanych efektów, mizernych w końcowym rozrachunku. Ostatni to taki rok, ostatni sezon debiutów i prezentacji u dworu. Angielska High society nie ma pieniędzy, nie ma ziemi, musi natomiast utrzymać dwory i pałace oraz książąt i baronetów, przekonanych, iż wysokie urodzenie da im w życiu wszystko. W roku 1968 panują jeszcze resztki tego przekonania, ale już przedstawiciele zubożałego ziemiaństwa, synowie "zwykłych" baronów oraz dyrektorów fabryk pochodzących z grand bourgeoisie wdzierają się już na książęce salony, podobnie jak córki przebogatych amerykańskich dorobkiewiczów, ofiary ambitnych matek przekonanych, że armia głodnych i ubranych w łachmany angielskich arystokratów rzuci się na ich posażne córki. Tak się jednak nie dzieje. Zatrwożone amerykańskie matki nie rozumieją o co chodzi. A idzie o to, co najcenniejsze dla angielskiej arystokracji, o bycie comm il faut, o dobre maniery i styl życia polegający wyłącznie na trwaniu i przedłużaniu rodziny, bo jeśli jest się księciem albo księżniczką, to przecież nie ma potrzeby wysilać się umysłowo w celu zrobienia kariery. Jedyną możliwą karierą w tej sferze jest doskonałe zamążpójście/ożenek z ksieżniczką lub księciem i spłodzenie następcy tytułu. Uczucia są niewskazane, co więcej, niemile widziane przez rodziców.
Dwaj debiutanci, koledzy z Cambridge, mają ewidentnie pecha, ponieważ zakochują się. A nie dość tego, to w jednej i tej samej dziewczynie, to jeszcze pochodzącej z książęcego rodu Serenie. Oczywiście pięknych panien z bardzo dobrych rodów nie brakuje na salonach i salach balowych. Przystojny młody parweniusz Damian, wprowadzony przez głównego bohatera - narratora- autora do towarzystwa, bryluje na salonach. Różni się bardzo od zapijaczonych młodych arystokratów. Wnosi powiew świeżości oraz, dreszczyk nowych czasów. Nie zważa na konwenanse, zdobywa dziewczyny, sypia z nimi, na co nie mają odwagi lub siły młodzi członkowie High society. Całe to towarzystwo używa ile wlezie wiedząc doskonale, że druga taka okazja nigdy już się nie powtórzy. Na dziewczyny czekają łożnice małżeńskie rodem z średniowiecza, zimne dwory z okresu Tudorów, a w nich uczucia tyle co nic. One mają przedłużać rody a nie kochać i oczywiście dbać, by nigdy nie utracić ostatniego klejnotu arystokracji - pozycji towarzyskiej i społecznej. Strach przed deklasacją i niewłaściwymi manierami jest ogromny, ale jeszcze gorsza jest obawa rodziny, iż córka książęcego rodu mogłaby poślubić parweniusza, syna dyrektora fabryki butów, nawet jeśli ten syn jest człowiekiem bardziej wartościowym niż wszyscy tępi i niewydarzeni arystokraci razem wzięci. Tytuł książęcy, jak się okazuje, zmazuje nałogowy alkoholizm, chamstwo i głupotę, której, jak w każdej warstwie społecznej tak również wśród angielskiego ziemiaństwa jest niemało. Arystokracja ta nie przeżyła żadnej rewolucji ani okresu terroru. Wciąż mieszka w dworach i pałacach, o ile jeszcze ich nie sprzedała. Żaden żyrondysta, jakobin czy krasnoarmiejec nie rabował zgromadzonych w tych dworach skarbów, które w latach 60-tych, po załamaniu się rynku rolnego w Anglii na skutek importu tanich produktów żywnościowych, stanowiły główne źródło utrzymania ziemiańskich rodzin. Jednak Serena, jak powiada narrator, została wychowana w bogactwie, które umożliwiało życie na poziomie sprzed II wojny, ostatnich lat chwały angielskiego ziemiaństwa. Toteż żadne nowinki polityczne Serenie krzywdy nie robią. Ona zwyczajnie nie wie, co to feminizm, walka klas, komunizm, segregacja klasowa, równouprawnienie. Tak jak Izabela Łęcka stulecie wcześniej, tak i w latach 60- tych Serena nie jest w stanie sprzeciwić się własnej warstwie społecznej ani własnej rodzinie, która postąpiła wyjątkowo podle z Damianem, którego ona pożąda i pragnie. A czy kocha? Pewnie nie. Jak gorzko konkluduje narrator, lady Serena, usłyszawszy polecenie tatusia, wzięła się w garść, zatańczyła z dalekim kuzynem, który darzył ją pierwszą cielęcą miłością nie widząc w związku z tym żadnych wad ukochanej, i wyszła na taras układać nowy plan na życie. Nie wymyśliła zbyt wiele. Wyszła za mąż za zapijaczonego księcia z pięknym jednakowoż domem, i zaczęła się puszczać z zapraszanymi do owego domostwa weekendowymi gośćmi, budząc jawną i bezsilną zazdrość księcia małżonka, bezsilną, bo rozwód rzecz jasna, nie wchodził w grę, ale przemoc domowa to już tak. Przemoc psychiczną stosują w tych stosownych stadłach wszyscy wobec wszystkich. Nie ma w tej powieści, zgodnie z angielską tradycją, bohaterów pozytywnych i negatywnych. Każdy ma coś na sumieniu, nikt nie budzi ani sympatii, ani współczucia. Ani Damian, który z zemsty stał się człowiekiem bardzo bogatym i po latach szuka kobiety której przypadkiem zrobił dziecko, bo innych potomków nie ma, a chce własnemu dziecku zostawić swój nieprzytomny majątek. Matką dziecka okazuje się oczywiście Serena. Tu nie ma żadnej niespodzianki i muszę przyznać, że autor mógłby rozwiązać tę zagadkę ciekawiej. Od początku przecież można się z łatwością zorientować, kto okaże się być matką "następcy tronu". Trzeba przyznać, że decydując się na małżeństwo bez miłości, Serena zgarnęła całą pulę i być może od początku jej o to chodziło. Ma piękny dom, o którym mówi, że to przywilej mieszkać w takim miejscu, jest otoczona wykwintnymi dziełami sztuki i ma to na czym jej w życiu najbardziej zależało: bardzo wysoką pozycję towarzyską. Ujemnym dodatkiem do tego sukcesu jest mąż - idiota, jak się okazuje nie bez przyczyny poniżający ją przy ludziach, ale Serena jest szczęśliwa i niewykluczone, że od początku takiego życia chciała. Bo jakoś w zapewnienia o jej wielkiej miłości do Damiana mało kto wierzy, a już na pewno nie czytelnik. Możliwe, że nabrać daje się narrator, zakochany w niej przez całe swoje życie, ale postać jest tak skonstruowana, że nie budzi w czytelniku wiarygodności, podobnie jak wszystkie postaci tej powieści. Niemniej jednak w Serenie i jej postępowaniu jest coś bardzo fałszywego, to tak bardzo, że owa fałszywość wyróżnia ją spośród innych postaci, nie tylko kobiecych.
Lektura "czasu przeszłego - niedoskonałego" wydała mi się nieco płykta, a problemy dosyć sztuczne. Nie da się ukryć, że po roku 1968 nastąpiły w Europie głębsze i donioślejsze zmiany, niż koniec urządzania londyńskiego sezonu, że dokonało się coś więcej, niż westchnienia "O roku ów!... Byłeś ostatnim, w którym tak się bawiono!" Być może jednak Europejczycy mieli i mają głębsze i donioślejsze problemy niż angielskie klasy rządzące kiedykolwiek miały, a to:styl prowadzenia salonowej konwersacji tak, by nikogo nie urazić, czyli o pogodzie, przyrodzie, polowaniach i sztuce. Mam wrażenie, po lekturze tej książki, że na kontynencie w 1968 było jednak poważniej i ciekawiej, a z opowieści moich rodziców wynika, że najciekawiej było w Krakowie, gółwnie dlatego, że osobiście brali udział w tamtych wydarzeniach.

Jest to książka, którą trudno nazwać przyjemną lekturą, aczkolwiek jej gładki styl sprawia, że czyta się ją bardzo sprawnie, co nie znaczy, że lekko.
Początkowo byłam rozczarowana. Zapowiadało się na pełne uroku rozważania filozoficzne będące komentarzem do dzieła Marcela Prousta, wielokrotnie bezpośrednio przywoływanego na kartach tej książki. Proust jednak miał, po...

więcej

mniej

Pokaż mimo to