Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Pewien ksiądz w piętnastym wieku w Anglii uskarżał się na to, że jego parafianie "nie przychodzą nawet trzy razy do roku [na Mszę Świętą - przyp. D.] (...) hałasują, czynią psoty, całują niewiasty i nie słyszą ani słowa z nabożeństwa i zamiast tego wyśmiewają księdza, mówiąc, że podczas odprawiania mszy śpi i że odprawia ją tak długo, że nie mogą zjeść śniadania".

Humbert z Romans, generał zakonu dominikanów, oskarżał pod koniec trzynastego wieku główne grupy społeczne o to, że prawie wcale nie chodzą do kościoła, zaś żyjący w piętnastym stuleciu Mikołaj z Clamenges, niepoprawny pesymista, oceniał, że w dni świąteczne "niewielu chodzi do kościoła, a jeszcze mniejsza liczba słucha mszy".