Niemal każdy Polak kojarzy słynny obraz Jana Matejki pod tytułem „Hołd pruski”. Do wydarzenia uwiecznionego przez słynnego malarza doszło w 1525 roku. Wtedy to na rynku w Krakowie przysięgę lenną złożył pierwszy książę Prus Albrecht Hohenzollern. Czy ktoś mógł wtedy przypuszczać, że za dwieście lat Prusy będą dokonywać rozbiorów Polski? Jak do tego doszło? W jaki sposób dynastia Hohenzollernów zdobyła tak ogromną władzę i stała się jedną z najpotężniejszych w Europie?

Na te i podobne pytania odpowiada znakomita książka Grzegorza Kucharczyka pod tytułem „Hohenzollernowie. Władcy Prus”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Bellona. W tym miejscu na podkreślenie zasługuje jej staranne wydanie. Twarda oprawa oraz liczne ilustracje i zdjęcia sprawiają, że jest to naprawdę piękny wolumin. Autor jest profesorem nauk humanistycznych, pracownikiem Instytutu Historii PAN. Znany z licznych publikacji książkowych i artykułów.

„Hohenzollernowie” wpisują się w liczne książki historyczne poświęcone konkretnej dynastii. Jest to podejście ostatnio bardzo modne i bardzo interesujące. Łączy bowiem w sobie swoisty poczet władców z wykładem na temat historii kraju, w którym rządzili. Nie inaczej jest w tym przypadku. Jest to jak najbardziej zrozumiałe. Można by powiedzieć, że nie ma Hohenzollernów bez Prus a Prus bez Hohenzollernów.

Grzegorz Kucharczyk w swojej niezwykle interesującej publikacji przedstawia dzieje tej dynastii. W pierwszym rozdziale pokazuje, w jaki sposób dynastia ze Szwabii znalazła się w Brandenburgii i Prusach. Silne są wątki polskie, głównie za sprawą księcia Albrechta. Można by powiedzieć, że rozgrywka między Hohenzollernami (Prusami) a Jagiellonami (Polską) przypominała grę w pokera. Była to rozgrywka o tyle dziwna, że Polska dysponowała w niej wszystkimi najsilniejszymi kartami. Wystarczyła odrobina determinacji, by nigdy nie zaistniało coś takiego jak Prusy. Nie jest to bynajmniej stanowisko ahistoryczne. Już w czasach Zygmunta Starego były osoby, które optowały za wojną prowadzoną aż do ostatecznego zwycięstwa. Jednak nawet sam hołd pruski nie był dramatem. Wszystko, co najgorsze, rozegrało się za królów elekcyjnych. Oczywiście najgorsze dla Polski, jednak najlepsze dla Hohenzollernów i Prus.

Kolejne rozdziały są poświęcone kolejnym władcom z tej dynastii. Grzegorz Kucharczyk snuje fantastyczną opowieść o władcach wielkich i małych i prowadzonej przez nich polityce. Nie zapomina jednak, że przede wszystkim byli oni ludźmi. Sporo miejsca poświęca ich życiu osobistemu, młodości, wykształceniu czy stosunkom z rodzicami. Ważne miejsce w życiu każdego Hohenzollerna zajmowała religia i osobisty do niej stosunek.

Kim był Wielki Elektor? Dlaczego jego wkład w rozwój pruskiej monarchii i znaczenia dynastii jest nie do przecenienia? W jaki sposób osiągnął tak wiele w swojej polityce? Jak doszło do uwolnienia się od podległości lennej wobec Rzeczpospolitej Obojga Narodów? Nie zapominajmy, że był to krok milowy dla rozwoju znaczenia Prus i samych Hohenzollernów.

Kto był „pierwszym królem w Prusach”? Jakiego władcę Grzegorz Kucharczyk uważa za najwybitniejszego, a o którym sądzi, że był najmniej zdolny?

Władcy z dynastii Hohenzollernów to niezwykle barwne postacie, pełne pasji, namiętności, przywar i umiejętności. Tylko dzięki ich osobistym rządom było możliwe zreformowanie państwa i uczynienie z niego sprawnego i nowoczesnego kraju. Kraju, który coraz bardziej zyskiwał na znaczeniu. Świadczy o tym kolejne wielkie wydarzenie – zjednoczenie Niemiec pod przewodem Prus i narodziny Cesarstwa Niemieckiego. Dlaczego Wilhelm I miał w tej kwestii odmienne zdanie niż jego pierwszy minister Otto von Bismarck? Dlaczego król Prus nie chciał zostać cesarzem?

Wreszcie: czy pierwsza wojna światowa musiała oznaczać kres panowania Hohenzollernów? Czy możliwe było, aby Cesarstwo przetrwało i aby nie doszło potem do powstania III Rzeszy?

Profesor Grzegorz Kucharczyk w swojej publikacji opisuje dzieje niezwykłej dynastii. Hohenzollernowie w krótkim czasie przeszli drogę od lennika polskiego króla do królów Prus i cesarzy Niemiec. Jak to osiągnęli? Dlaczego musieli opuścić tron po Wielkiej Wojnie? Właśnie o tym wszystkim traktuje recenzowana publikacja.

„Hohenzollernowie. Władcy Prus” to świetnie napisana książka. Autor barwnie opisuje władców z tej dynastii, nie zatrzymując się tylko na sprawach politycznych. Sporo miejsca poświęca wątkom miłosnym, religijnym, pasjom i zainteresowaniom, z których słynęli kolejni pruscy władcy. Wszystko to sprawia, że czytelnik otrzymuje znakomitą lekturę. Polecam wszystkim miłośnikom historii i biografii.

Wojciech Sobański