Powstania śląskie 1919-1920-1921

Zagadnienie powstań śląskich (tak samo jak powstania wielkopolskiego) jest generalnie w Polsce marginalizowane ku uzasadnionemu niezadowoleniu mieszkańców tych dzielnic. Muszę przyznać, że moja wiedza o trzech powstaniach na Śląsku i - ogólniej - o kwestii przynależności tego regionu w latach 1919-1922 nie była zbyt duża. Na studiach historycznych również nikt do tego specjalnej wagi nie przywiązywał. Za to o wojnie z Ukraińcami i potem bolszewikami było zawsze bardzo dużo. Chyba jakby ktoś chciał odreagować czasy PRL-u, gdzie dla odmiany o tych działaniach wschodnich mówić za wiele nie należało. Obchodzimy teraz stulecie przyłączenia Górnego Śląska do Polski i należy się cieszyć, że pojawiła się tak dobrze napisana synteza tych działań politycznych i militarnych.

R. Kaczmarek uważa cały konflikt lat 1919-1922 za niewypowiedzianą wojnę polsko-niemiecką, którą dziś określilibyśmy modnym, a wręcz nadużywanym pojęciem wojny hybrydowej. Umiejscawia kwestię śląską w bardzo szerokim kontekście: nie są to tylko sprawy rywalizacji polsko-niemieckiej, ale także relacji między aliantami a Rzeszą, między niemieckimi władzami w Berlinie a Wrocławiu, wreszcie między reprezentującymi różne stanowiska mieszkańcami Górnego Śląska. Autor wiele miejsca poświęca sytuacji w Niemczech, gdzie niestabilna władza koalicji weimarskiej, napięcia społeczne oraz różnego rodzaju naciski alianckie sprawiały, że możliwości oficjalnego działania państwa były bardzo ograniczone (nota bene te same kwestie pojawiają się w biografiach Hitlera). To z kolei ułatwiało działania strony polskiej, tę jednak dla odmiany ograniczał konflikt o granice wschodnie.

Książka została napisana bardzo dobrze i czytelnie, dzięki czemu jasne stają się dla odbiorcy różne kwestie organizacyjne i dyplomatyczne, jak choćby obecność na Górnym Śląsku wojsk alianckich. Także działalność propagandowa obu stron przed plebiscytem została ukazana w sposób znacznie pełniejszy niż pokutujący jeszcze gdzieniegdzie w pracach polskich obraz ograniczony do niemieckich represji na organizujących się stopniowo Polakach. R. Kaczmarek wiele miejsca poświęcił też nieoficjalnej, choć dla losu wydarzeń kluczowej, pomocy udzielanej obu stronom przez Polskę i Niemcy. Czytelnie opisane zostały też same walki powstańcze, choć zwłaszcza dla III powstania brakuje większej liczby map ukazujących kierunki działań obu stron. To w zasadzie jedyny minus pracy.

Książka R. Kaczmarka zasługuje na bardzo wysoką ocenę: to niewątpliwie jedna z najlepszych prac o XX-wiecznych dziejach Polski, które w ostatnim czasie przeczytałem. Przypomina o wydarzeniu - niestety! - w ogólnej percepcji zmarginalizowanym i zepchniętym na margines rozważań o odzyskaniu przez Polskę niepodległości, choć przecież zwłaszcza na początku lat 20. znaczenie tego niewielkiego skrawka Górnego Śląska dla odrodzonej RP było ogromne.

P.S.
Można jeszcze wspomnieć o kilku marginalnych, a ciekawych wątkach, takich jak wykorzystanie przez Polaków w walkach... internowanych oddziałów ukraińskich atamana Petlury (to w ramach antagonizmu polsko-ukraińskiego) czy wyraźne poparcie śląskich Żydów dla strony niemieckiej (to - dla odmiany - w ramach relacji niemiecko-żydowskich).

Zagadnienie powstań śląskich (tak samo jak powstania wielkopolskiego) jest generalnie w Polsce marginalizowane ku uzasadnionemu niezadowoleniu mieszkańców tych dzielnic. Muszę przyznać, że moja wiedza o trzech powstaniach na Śląsku i - ogólniej - o kwestii przynależności tego regionu w latach 1919-1922 nie była zbyt duża. Na studiach historycznych również nikt do tego...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Bardzo ciekawa książka. Temat u nas znany w zasadzie tylko w ogólności, do tej pory brak było prac historycznych, zwłaszcza popularnonaukowych, które sumarycznie opisywały by te wydarzenia. Książka prof. Ryszarda Kaczmarka wychodzi temu naprzeciw. Zresztą autor specjalizuje się w historii Górnego Śląska dlatego spokojny byłem o jej treść. Czytałem wcześniej inną jego książkę dlatego wiedziałem, że mogę się spodziewać pozycji o wysokim poziomie merytorycznym. Tak też było. Historia pisane zarówno w oparciu o oficjalne dokumenty urzędowej jak też listy, wspomnienia, pamiętniki. Dostajemy więc obraz możliwie najbliższy rzeczywistemu. Ciekawe było dla mnie czytanie historii poszczególnych powstań śląskich na tle sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej Polski, jak bardzo determinowała zarówno przyczyny ich wybuchów jak i sam przebieg.
Jeśli miałbym znaleźć inny tytuł dla tej książki byłaby to opowieść o niewypowiedzianej wojnie polsko-niemieckiej, coś na kształt wydarzeń dziejących się obecnie we wschodniej Ukrainie. De facto była to wojna między narodami o bardzo ważny gospodarczo region Europy. Nawet jeśli jako Polska jej ostatecznie nie wygraliśmy to i tak odnieśliśmy spory sukces włączając do organizmu gospodarczego II RP sporą część przemysłowego Śląska.

Bardzo ciekawa książka. Temat u nas znany w zasadzie tylko w ogólności, do tej pory brak było prac historycznych, zwłaszcza popularnonaukowych, które sumarycznie opisywały by te wydarzenia. Książka prof. Ryszarda Kaczmarka wychodzi temu naprzeciw. Zresztą autor specjalizuje się w historii Górnego Śląska dlatego spokojny byłem o jej treść. Czytałem wcześniej inną jego...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Książka historyczna, którą czyta się jak kryminał, szybko i lekko, nie przytłacza nadmiarem faktów, najcenniejsze są przytoczone fragmenty listów, wspomnień, dzienników i raportów z tamtego czasu - dzięki temu czujemy, jakby tamte wydarzenia zdarzyły się wczoraj, a ich bohaterowie byli tacy jak my.

Książka historyczna, którą czyta się jak kryminał, szybko i lekko, nie przytłacza nadmiarem faktów, najcenniejsze są przytoczone fragmenty listów, wspomnień, dzienników i raportów z tamtego czasu - dzięki temu czujemy, jakby tamte wydarzenia zdarzyły się wczoraj, a ich bohaterowie byli tacy jak my.

Pokaż mimo to

Autor pokazuje punkt po punkcie genezę, przebieg jak i skutki tych powstań. Rekonstruuje nie tylko wydarzenia związane z samymi powstaniami, ale i z niewypowiedzianą wojną polsko-niemiecką, która decydowała nie tylko o przynależności państwowej. Istotne bowiem było znaczenie zasobów, w które ziemia śląska była bardzo bogata.

Losy Górnego Śląska nie są proste do zrozumienia, a wręcz przeciwnie – są bardzo złożone. Wiedza podręcznikowa, jest praktycznie żadna i w najmniejszym stopniu nie wyjaśnia zniuansowania ówczesnej sytuacji geograficznej, politycznej i społecznej. Tym bardziej warto zapoznać się z najnowszą książką Kaczmarka, która jako ostatnia część tryptyku na temat losów Ślązaków i Śląska na początku dwudziestego wieku daje jasną, choć nie łatwą wizję tamtych czasów.

http://kulturacja.pl/2019/04/ryszard-kaczmarek-powstania-slaskie-1919-1920-1921-recenzja/

Autor pokazuje punkt po punkcie genezę, przebieg jak i skutki tych powstań. Rekonstruuje nie tylko wydarzenia związane z samymi powstaniami, ale i z niewypowiedzianą wojną polsko-niemiecką, która decydowała nie tylko o przynależności państwowej. Istotne bowiem było znaczenie zasobów, w które ziemia śląska była bardzo bogata.

Losy Górnego Śląska nie są proste do...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Najbliższe trzy lata będą na Śląsku przebiegały pod znakiem obchodów setnej rocznicy Powstań Śląskich. Z tej okazji warto sięgnąć po jakąś pozycję dotyczącą tych zagadnień. Tak się akurat szczęśliwie złożyło, że Wydawnictwo Literackie wypuściło kolejną książkę profesora Ryszarda Kaczmarka, eksperta od spraw śląskich. Pozycja dokładnie charakteryzuje przebieg wszystkich trzech insurekcji. Poza przebiegiem walk, autor porusza szereg kwestii związanych z walką o Śląsk, takich jak polska i niemiecka konspiracja wojskowa, plebiscyt, plany walczących stron, postawę wojsk alianckich, represje czy straty materialne. Podziw budzi zwłaszcza kwerenda dokonana w archiwach niemieckich, dzięki czemu czytelnik może dokładnie prześledzić niemiecką perspektywę oraz takie sprawy jak demobilizacja czy przekształcenia w formacjach paramilitarnych. Uwagę zwraca również spora liczba aneksów (27), w których zawarto sporą liczbę ciekawostek: na przykład przyznane i wypłacone odszkodowania przez rząd niemiecki za starty w powstaniach; rozlokowanie wojsk alianckich w czerwcu 1921 roku czy przykłady transportów kolejowych z Sosnowca i Krakowa wiozących zaopatrzenie dla powstańców. Pochwalić należy również wydanie, trafiają się oczywiście literówki i cyfrówki, ale cieszy spora liczba fotografii, zwłaszcza żołnierzy walczących stron. Książka zawiera również indeks nazwisk.

Najbliższe trzy lata będą na Śląsku przebiegały pod znakiem obchodów setnej rocznicy Powstań Śląskich. Z tej okazji warto sięgnąć po jakąś pozycję dotyczącą tych zagadnień. Tak się akurat szczęśliwie złożyło, że Wydawnictwo Literackie wypuściło kolejną książkę profesora Ryszarda Kaczmarka, eksperta od spraw śląskich. Pozycja dokładnie charakteryzuje przebieg wszystkich...

więcej

mniej

Pokaż mimo to