W opracowaniu w sposób syntetyczny zaprezentowano dzieje istniejącego w latach 1945–1950 województwa śląskiego. Początkowo zamierzano przygotować całościową syntezę, obejmującą: ustrój województwa, aktywność społeczną i polityczną oraz gospodarkę. Jednak ze względu na konieczność szczegółowej prezentacji nieopisywanych do tej pory zagadnień musiano ograniczyć się do najważniejszej – zdaniem autorów – sfery działań politycznych. Ponieważ stan badań nad poszczególnymi obszarami działalności politycznej był bardzo nierówny, znacznie rozbudowano opis podziemnej konspiracji i oporu społecznego, ograniczając zagadnienia związane z kształtowaniem się obozu władzy i mobilizacji społecznej w ramach totalitarnego systemu, które zostały już opisane w dostępnych opracowaniach monograficznych na ten temat. Pojawienie się od początku lat dziewięćdziesiątych nowych źródeł, przede wszystkim z zasobu Instytutu Pamięci Narodowej, ale także udostępnionych w całości zespołów partyjnych, wraz z ponowną kwerendą materiałów administracyjnych, pozwoliło na nowe ujęcie wielu zagadnień.
Ze względu na zdeterminowanie wielu problemów, głównie narodowościowych, przez skutki II wojny światowej część pierwszą poświęcono syntetycznemu ujęciu tej właśnie problematyki. Część druga prezentuje obóz władzy. Po raz pierwszy syntetycznie przedstawiono także ponury rozdział w dziejach Górnego Śląska, jakim była działalność szeroko rozbudowanego aparatu represji w województwie śląskim. Opór społeczny omówiony został w częściach dotyczących opozycji politycznej w województwie śląskim oraz roli Kościoła katolickiego i innych kościołów w życiu politycznym. Opracowanie zamyka analiza kwestii narodowościowych, kluczowych dla zrozumienia powojennych dziejów politycznych województwa śląskiego.