Powrót króla. Bitwa o Afganistan 1839-42

Ostatnio mam wielkie szczęście czytania książek niesamowitych, i ta pozycją taką się okazała. Sięgałem do niej z dystansem - no bo po cóż mi wiedza na temat nie znanego mi epizodu z historii powszechniej, która na dodatek liczy 600 stron; po cóż się koncentrować na tak małym epizodzie. Początek książki trochę potwierdził mój sceptycyzm: dużo postaci w dodatku o arabskich albo hinduskich nazwiskach, miejsca, miejscowości, wydarzenia; gubiłem się w tym bardzo, ale z czasem do tego przywykłem i ogromnie urzeczony jestem narracją prowadzoną przez autora. Reportaż historyczny to teraz to co chciałbym czytać.

Ostatnio mam wielkie szczęście czytania książek niesamowitych, i ta pozycją taką się okazała. Sięgałem do niej z dystansem - no bo po cóż mi wiedza na temat nie znanego mi epizodu z historii powszechniej, która na dodatek liczy 600 stron; po cóż się koncentrować na tak małym epizodzie. Początek książki trochę potwierdził mój sceptycyzm: dużo postaci w dodatku o arabskich...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Istotę tej historii najlepiej oddaje zdanie: "U szczytu potęgi Imperium Brytyjskiego, gdy Brytyjczycy sprawowali największą w swoich dziejach kontrolę nad światową gospodarką i gdy wszędzie na świecie tradycyjne armie tubylcze były masakrowane przez kolonialne armie krajów uprzemysłowionych, doszło do rzadkiego przypadku całkowitego upokorzenia kolonialistów." Do tego smaczki Orientu, menażeria postaci mniej czy bardziej niezwykłych, a w tym polski akcent - Jan Prosper Witkiewicz, postać godna osobnego opracowania. Polecam nie tylko miłośnikom historii.

Istotę tej historii najlepiej oddaje zdanie: "U szczytu potęgi Imperium Brytyjskiego, gdy Brytyjczycy sprawowali największą w swoich dziejach kontrolę nad światową gospodarką i gdy wszędzie na świecie tradycyjne armie tubylcze były masakrowane przez kolonialne armie krajów uprzemysłowionych, doszło do rzadkiego przypadku całkowitego upokorzenia kolonialistów." Do tego...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Bogaty zapis aroganckiej polityki imperium brytyjskiego w Afganistanie z lat 1839-1842 zakończonej ruiną i nie tylko.

Nie tylko, ponieważ autor wiele miejsca poświęcił na wyjaśnienie genezy Wielkiej Gry. Początkowa partia książki wydaje się dość rozwlekła i przebijałem się przez tekst z niejakim mozołem. Może zbyt wiele wątków, może zbyt sztywno literacko. Potem jest dużo lepiej, choć mimo opisywanych tak bardzo przejmujących wydarzeń, niektóre fragmenty nie porywają. Za to wiedzy tu bardzo dużo.

Autor cytuje sporo źródeł. Miałem czasem odczucie, że tracił w tym umiar. Bez cytatów książka byłaby na pewno sporo chudsza. W każdym razie na pewno byłaby też uboższa. Źródła spowalniają narrację, ale dają szansę wypowiedzi świadkom wydarzeń lub spisującym dzieje Afgańczyków rdzennym autorom. Ot tak oczywistość. Zatem to bardziej zaleta...

Odniosłem wrażenie, że historyk stara się być obiektywny w maksymalnym stopniu. Kiedy mu się to raz nie udało, błąd wytknęli tłumacze.

Jeśli ktoś chce poznać wydarzenia z pierwszej wojny brytyjsko-afgańskiej, podane z kronikarską dokładnością, znajdzie tu rewelacyjne kompendium wiedzy. Jeśli zaś pragnie więcej dramatyzmu, który podszyty jest bezlitosną kpiną z Brytyjczyków i żartami, polecam Flashmana. Ale tylko w oryginale. Nie w polskim fatalnym tłumaczeniu.

Bogaty zapis aroganckiej polityki imperium brytyjskiego w Afganistanie z lat 1839-1842 zakończonej ruiną i nie tylko.

Nie tylko, ponieważ autor wiele miejsca poświęcił na wyjaśnienie genezy Wielkiej Gry. Początkowa partia książki wydaje się dość rozwlekła i przebijałem się przez tekst z niejakim mozołem. Może zbyt wiele wątków, może zbyt sztywno literacko. Potem jest dużo...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

"Powrót króla" nie jest kontynuacją szóstej części „Władcy Pierścieni”*** Johna Ronalda Reuela Tolkiena, ale.... jest równie znakomity.
To historia „Wielkiej Gry” (jak nazywają te wydarzenia historycy), pomiędzy wywiadami rosyjskim i brytyjskim oraz zapis wydarzeń sprzed ponad 150 lat, które mają swoją kontynuację w obecnych czasach.
To czteroletni wycinek historii Afganistanu. Państwa, które ma teoretycznie ponad 2000 lat, ale jedynym okresem, w którym można uznać istnienie jakiejkolwiek formy podmiotowości tego kraju jako państwa sensu stricte, są czasy rządów dynastii Timurydów w XV wieku. Tak naprawdę, jest to zarazem jedyny okres, w którym nastąpił rozwój gospodarki i kultury afgańskiej.
Ze „światowych nowinek”, tą, która przyjęła się na tym terenie w sposób trwały jest..... islam, który pojawił się razem z arabskim kalifatem w wieku VII.
Nie liczę oczywiście nowoczesnej broni, której plemiona afgańskie potrafią używać w sposób odwrotnie proporcjonalny do zdolności wytwarzania czegokolwiek (poza opium i haszyszem rzecz jasna).
Dodatkowo – mieszanka narodowościowa, składająca się głownie z Pasztunów, Tadżyków, Hazarów i Uzbeków, z niewielką domieszką Aimaków, Turkmenów, Persów i Beludżów jest mocno wybuchowa.
Jeżeli dodamy jeszcze podziały klanowe, poczucie godności, zemstę rodową traktowaną jak, tu cytat z książki „amatorska liga krykieta na angielskiej prowincji” oraz mentalność renesansowych książąt włoskich, gdzie podpisanie porozumienia było już zaczątkiem zdrady, to otrzymamy codzienność Afganistanu, która nie zmieniła się po dzień dzisiejszy.
Przyczynkiem do rozpoczęcia "Wielkiej Gry" była waśń rodowa pomiędzy rodem Sadozai (przez trzy pokolenia władców Afganistanu), a rodem Barakzai, z którego wywodził się wielki wezyr Fateh Chan.
I jak to w bajkach tysiąca i jednej nocy bywa, wezyr był nielojalny, pozwolił sobie poswawolić z kobietami z haremu Sadozai w Heracie, za co został oślepiony, oskalpowany, torturowany i zabity.
A to już całkiem solidny powód do wojny plemiennej.

Sytuacja w Afganistanie budziła zainteresowanie wśród Brytyjczyków, głównie wśród establishmentu Kompani Wschodnioindyjskiej.
Ludzie pełniący wysokie funkcje w tym gigantycznym przedsiębiorstwie, byli graczami na ogromną skalę.
Jeżeli dołożyć do tego ich silną rusofobię oraz analizę książki „An Account of the Kingdom of Caubul” to do działań militarnych już niedaleko.
Mimo, że autor książki - Mountstuart Elphinstone, zwierzchnik poselstwa brytyjskiego do Afganistanu, nigdy w Kabulu nie był, a najdalsza jego podróż zakończyła się w Peszawarze, to jego publikacja miała bardzo istotny wpływ na postrzeganie sytuacji w regionie.
Tezy zawarte w tym znakomitym i wpływowym dziele na temat sytuacji w Afganistanie, całkowicie pokrywały się z tym, co myśleli główni rozgrywający w Kompani Wschodnioindyjskiej. Potrzebni byli do tego jednak Rosjanie, którzy nie mieli żadnych planów dotyczących obszarów Afganistanu, ponieważ koncentrowali się na działaniach w Azji Środkowej.
Po lekturze francuskiego tłumaczenia "An Account of the Kingdom of Caubul” ludzie z otoczenia Imperatora Wszechrusi doszli do wniosku, że przedstawione tam argumenty są słuszne, a potencjalne zyski spore, więc postanowili posłuchać szkockiego eksperta i włączyć się do działań.

W „Powrocie króla. Bitwa o Afganistan 1839-42” znajdziecie również polski akcent.
Głównym rozgrywającym "Wielkiej Gry" na szczeblu polowym był Jan Prosper Witkiewicz, Polak rodem z Wilna. Jako 16-latek, działał czynnie w organizacji niepodległościowej „Czarni Bracia”, za co został przez carskie władze pozbawiony tytułu szlacheckiego i zesłanyna azjatyckie stepy, gdzie miał służyć w armii rosyjskiej w stopniu szeregowego, bez prawa do awansu. Ponadprzeciętna inteligencja, pęd do wiedzy oraz duże zdolności językowe (władał m.in. kazachskim i perskim) zmieniły jego los. Został zauważony przez dowódcę twierdzy w Orsku.
Po spotkaniu z wybitnym niemieckim podróżnikiem, Alexandrem von Humboldtem, zaczął robić karierę w carskiej administracji wojskowej. Von Humboldta zadziwiło to, że w Kazachstanie spotkał swoją najnowszą książkę i bardzo chciał poznać osobę, która ją czytała. Był to oczywiście Iwan Wiktorowicz Witkiewicz, który był posiadaczem wszystkich dzieł tego znamienitego Niemca. Podróżnik napisał list do hrabiego Pawła Suchtelena, który to awansował Polaka do stopnia podoficerskiego, przeniósł do pułku kozaków orenburskich mianował adiutantem i zatrudnił w Wydziale do Spraw Kirgizów.

Nie chcę zdradzać więcej szczegółów, bo książka napisana przez Szkota (któż inny odróżni Szkota z gór, od Szkota z nizin :-D, a takie postacie są również bohaterami Wielkiej Gry ) jest wybitna.
Niezmiernie rzadko udaje się komukolwiek napisać książkę historyczną, bazującą tylko na faktach i tłumaczonych z wielu języków oryginalnych dokumentach z epoki, którą czyta się jak powieść Fredericka Forsytha z jego najlepszych lat.
Napisany z dużą swadą i typowym brytyjskim złośliwym i ironicznym poczuciem humoru "Powrót króla. Bitwa o Afganistan 1839-42" ma jeszcze jedną zaletę, której przecenić nie sposób.
Pokazuje nie tylko samą historię Afganistanu, czy jednej z rozlicznych wojen, jakie tam toczono.
Odnosi się również do teraźniejszości.
Sindhijscy bankierzy z Śikaputu nadal finansują wojny oraz handlują bronią, mentalność Afgańczyków się nie zmieniła, a kolejnemu okupantowi zadają niezmiennie to samo pytanie.
Po raz pierwszy pojawiło się ono na kartach historii, kiedy zadano je angielskiemu szpiegowi (głównemu przeciwnikowi Witkiewicza) Alexandrowi Burnesowi.
Lokalny władca z afgańskiego Kalatu (miasto w północno-wschodnim Afganistanie) Mehrab Chan w 1839 roku podczas spotkania, na którym Burnes zabiegał o jego pomoc powiedział:

”Wprowadziliście do naszego kraju wojsko. Ale jak zamierzacie je wyprowadzić?”

William Dalrymple usłyszał dokładnie to samo pytanie od pasztuńskiego adwokata broniącego członków Al-Kaidy podczas pisania książki w.... 2003 roku.

***
Tytuł "Powrót króla" nosi także trzeci tom powieści o świecie Śródziemia, autorstwa J.R.R. Tolkiena

"Powrót króla" nie jest kontynuacją szóstej części „Władcy Pierścieni”*** Johna Ronalda Reuela Tolkiena, ale.... jest równie znakomity.
To historia „Wielkiej Gry” (jak nazywają te wydarzenia historycy), pomiędzy wywiadami rosyjskim i brytyjskim oraz zapis wydarzeń sprzed ponad 150 lat, które mają swoją kontynuację w obecnych czasach.
To czteroletni wycinek historii...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Zdecydowanie warto. Autor wykonał niesamowita pracę. Książka przybliża mało znaną historię z odległego zakątka świata.

Zdecydowanie warto. Autor wykonał niesamowita pracę. Książka przybliża mało znaną historię z odległego zakątka świata.

Pokaż mimo to

Słowa uznania dla autora za wielki trud włożony w napisanie tej pracy. Podróż po Afganistanie, odwiedzanie pól bitew czy poszukiwanie materiałów do książki w chwili kiedy akurat po raz kolejny w tym kraju trwała wojna z pewnością były bardzo trudne. Relacje brytyjskich oficerów i cywilów, materiały archiwalne zgromadzone w Indyjskim Archiwum Państwowym, afgańskie kroniki, czy wreszcie wspomnienia tytułowego króla, czyli Szacha Szudży sprawiają, że język w książce jest niezwykle barwny i urozmaicony. Nawet wykłuwanie oczu jest u Szkota opisane poetycko. Akcja książki opiera się na Szachu Szudży, który po porażce w bitwie pod Nimlą w 1809 roku musiał uciekać z Afganistanu i zdać się na łaskę Brytyjczyków. Po trzydziestu latach, przy czwartej próbie powrotu, w końcu król powrócił do Kabulu. Polskich czytelników z pewnością zainteresuje wątek szlachcica z Wilna, Iwana Witkiewicza, który wraz z sir Alexandrem Burnesem, rozpoczęli to, co Anglicy nazywają "Wielką Grą" a Rosjanie "Turniejem Cieni". Dyplomatyczne i szpiegowskie przepychanki wywołały w Londynie taki strach przed Rosjanami, że wraz z szachem do Kabulu wkroczyły wojska brytyjskie, co później doprowadzi do wybuchu powstania i kompromitacji Brytyjczyków. Książka dobrze opisuje działania militarne podczas wojny, pokazuje także życie codzienne Brytyjczyków w Kabulu, poznajemy mentalność i kulturę plemion afgańskich. Książka ta jest więc nie tylko dla historyków, ale także dla tych, którzy lubią tematykę szeroko pojętego Wschodu. Przy okazji zawsze można się pośmiać z ignorancji Brytyjskich urzędników i dowodców.

Słowa uznania dla autora za wielki trud włożony w napisanie tej pracy. Podróż po Afganistanie, odwiedzanie pól bitew czy poszukiwanie materiałów do książki w chwili kiedy akurat po raz kolejny w tym kraju trwała wojna z pewnością były bardzo trudne. Relacje brytyjskich oficerów i cywilów, materiały archiwalne zgromadzone w Indyjskim Archiwum Państwowym, afgańskie kroniki,...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Fantastyczna lektura. Choć to książka historyczna, czyta się ją zupełnie jak powieść sensacyjną - w dobrym znaczeniu tego słowa. Dzieło przybliża historię dalekiego i egzotycznego kraju tak, jakby był starym sąsiadem.

Uderzające są też podobieństwa do historii najnowszej Afganistanu - nie wiem czy jest to przez autora zamierzone, czy też jest to po prostu naturalna analogia.

Polecam każdemu historiofilowi, jak również osobom po prostu zainteresowanym bliższym zrozumieniem tego regionu świata.

Fantastyczna lektura. Choć to książka historyczna, czyta się ją zupełnie jak powieść sensacyjną - w dobrym znaczeniu tego słowa. Dzieło przybliża historię dalekiego i egzotycznego kraju tak, jakby był starym sąsiadem.

Uderzające są też podobieństwa do historii najnowszej Afganistanu - nie wiem czy jest to przez autora zamierzone, czy też jest to po prostu naturalna...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Wydawać by się mogło, że historia konfliktu na kolonijnych peryferiach ówczesnego świata Zachodu nie jest na tyle ważna i istotna, aby się nią zainteresować. Ot, zwykły bunt kolonizowanych przed byciem skolonizowanym. Tymczasem okazuje się, że rywalizacja o wpływy europejskich mocarstw w Afganistanie doprowadzała rosyjskie i (zwłaszcza) brytyjskie rządy do paranoicznej gorączki, której efektem była nieudana okupacja i jeszcze bardziej żałosny odwrót „armii wyzwoleńczej”. William Dalrymple jednocześnie zauważa, że współczesne losy Afganistanu niewiele się różnią od XIX-wiecznych zapędów kolonialnych imperiów.


Chociaż tematyka Powrotu króla Williama Dalrymple’a nawet dla fanów historii może się okazać czarną dziurą ich niewiedzy, nie znaczy to, że nie warto poświęcić temu zagadnieniu trochę czasu, aby poznać obraz przeszłości z czasów pierwszej wojny afgańskiej. Powiedzmy sobie szczerze – nikt na lekcjach historii nie uważa, aby warto było wspominać o jakimś rozbitym państewku w centrum Azji, które dla nas wydaje się nie mieć większego znaczenia w ówczesnej sytuacji geopolitycznej świata. Jednocześnie warto pamiętać, że mieszkańcy Afganistanu (czy raczej Chorasanu, jak większość woli po dziś dzień nazywać ziemie swojego kraju) do dzisiaj nie mogą zapomnieć krzywd i upokorzeń, jakich w pierwszej połowie XIX wieku dostarczyli im Brytyjczycy. O ile dla nich takie nazwiska jak Burnes czy Macnaghten wciąż funkcjonują jako symbol brytyjskiego ucisku oraz arogancji i jeszcze na długo tak pozostaną zapamiętane, świat Zachodu jakby chciał zapomnieć o własnych klęskach w tym regionie, toteż nie powstają nawet rzetelne prace na ten temat. Na ironię zakrawa więc fakt, że dzisiaj Afganistan również jest miejscem zbrojnej interwencji, z którą obecnie światowe mocarstwa nie wiedzą, co począć.

Przystępując do lektury Powrotu króla, nie posiadałem wiedzy na temat XIX-wiecznego Afganistanu ani na temat stosunków między tym krajem a Imperium Brytyjskim czy Cesarstwem Rosyjskim, lecz William Dalrymple szybko i bezboleśnie wprowadził mnie w meandry polityki tak długo ignorowanego przeze mnie rejonu świata. Co ważne, autor nie zarzucił mnie ogromem faktów, nie prowadził również genezy Afganistanu od kilkuset lat wstecz, skupił się natomiast na najbliższej przeszłości, aby wyjaśnić przyczyny rywalizacji wewnętrznej między szlacheckimi rodami Sadozai i Barakzai. Wśród nich najważniejsi okażą się Szach Szudża oraz Dost Mohammad, których familie na przestrzeni lat prowadziły wobec siebie krwawe odwety za naruszenie honoru własnej rodziny. Niezrozumienie przyczyn tych relacji przez Brytyjczyków było jednym z powodów dla ich późniejszej klęski.

Zanim William Dalrymple przejdzie do sedna sprawy, czyli do bitwy o Afganistan w latach 1839-1842, sukcesywnie wprowadza czytelnika w świat tzw. Wielkiej Gry, którą toczyć miały między sobą Wielka Brytania i Rosja. Widząc w sobie wielkich rywali na starym kontynencie, bacznie obserwowali rozwój wydarzeń na wszystkich frontach swoich stref wpływu. A ponieważ Brytyjczycy drżeli na samą myśl o utracie kontroli nad Indiami (które według Napoleona były głównym źródłem bogactwa Anglików), każda pogłoska o ruchach nieprzyjaciela w okolicach brytyjskiej perły kolonialnej budziła w nich ekstatyczne poruszenie. Jak dowodzi szkocki historyk, Brytyjczycy licznymi pamfletami politycznymi i publicznymi okrzykami niezadowolenia sprokurowali skupienie uwagi Rosjan na Afganistanie – graniczącym bezpośrednio z Indiami – przez co sami sprowadzili na siebie nieszczęście w postaci wielkomocarstwowej rywalizacji o wpływy w Azji Środkowej. Nie jest to jedyna krytyka działań Brytyjczyków, bowiem Powrót króla jest przepełniony negatywnymi uwagami skierowanymi przeciwko synom Albionu. Dalrymple nie pozostawia suchej nitki na sztabie dowodzącym operacją wciągnięcia Afganistanu w strefę wpływów Wielkiej Brytanii, poczynając od nietrafnego doboru wewnętrznego sojusznika. Uparcie trzymając się nieszczęśliwego Szacha Szudży, Brytyjczycy nie potrafili dostrzec faktycznej proporcji sił w Chorasanie i swoim uporem dowiedli, że między zwycięstwem a klęską biegnie bardzo cienka granica.

Wraz z wkroczeniem armii brytyjskiej na ziemie Afganistanu ignorancja najeźdźców wręcz przeraża swym ogromem, a niezgodność i wewnętrzna rywalizacja głównodowodzących woła o pomstę do nieba. W rezultacie William Dalrymple mógł tylko skrupulatnie punktować błędy Brytyjczyków, podpierając je solidnym materiałem dowodowym. Co więcej, autor posiłkował się nie tylko znanymi już archiwaliami angielskimi, lecz sięgnął również po oryginalne, XIX-wieczne źródła afgańskie, opisujące poczynania Brytyjczyków z perspektywy ofiar najeźdźców, ale również i ich pogromców. Te niewykorzystywane wcześniej księgi pozwoliły spojrzeć z większą głębią na ówczesną sytuację polityczną i kulturalną, których armia interwencyjna wręcz nie chciała dostrzegać. Wynika z nich jasno, że Anglicy oskarżali mieszkańców Chorasanu o wrodzone barbarzyństwo i zachowali się wobec nich z zadufaną wyższością, sami zachowując się jak banda dzikusów – rabując, mordując i gwałcąc na potęgę. Brytyjska nieudolność w końcu odpłaciła się im z nawiązką, gdyż sam odwrót wojsk to kulminacyjny dowód na ich arogancję wobec podbijanego kraju. Historia chaotycznego przerwania okupacji Kabulu jest przykładem niezwykłego przypadku, gdy Anglia w okresie swej potęgi i odniesionych wielu zwycięstw w innych ośrodkach kolonialnych, poniosła sromotną porażkę w Afganistanie. Nie dość, że Brytyjczycy nie uzyskali żadnych realnych wpływów swoją interwencją, to sprowadzili na siebie nienawiść Afgańczyków i umocnili we władzy ludzi, przeciw którym prowadzili ofensywę. Powrót króla jest świetną lekturą demaskującą potęgę Imperium Brytyjskiego w XIX wieku, a skrupulatne opisy błędów brytyjskich możnowładców powinny być obowiązkową lekcją dla polityków. Działalność Brytyjczyków najlepiej skwitował jeden z kronikarzy afgańskich, Mohammad Husajn Herati: „Ach, ci Anglicy! Tacy niby uczeni, rozumni i doświadczeni politycznie”.

Autor na sam koniec swojej narracji wybiega wiele lat wprzód, porównując epokę Wielkiej Gry z obecną sytuacją Afganistanu, do którego na początku XXI wieku przybyły siły NATO z misją ustabilizowania nowego rządu i wprowadzenia prawa i porządku; efektem zaś jest pochłaniająca wiele środków i istnień ludzkich interwencja, która zdaje się nie mieć większych szans powodzenia, do tego również dochodzi całkiem możliwa wizja w postaci nieumiejętnie i po cichu prowadzonego odwrotu wojsk okupacyjnych, który pozostawi kraj w jeszcze większym chaosie i rozbiciu. Szkoda jedynie, że autor poprzestał jedynie na paru porównaniach i zagadkowej końcówce, bowiem temat jest znacznie ciekawszy i z pewnością wywołałby wiele dyskusji. Rozumiem jednak, że w tej, i tak już pokaźnej, książce trudno byłoby skupić się jednocześnie na XIX-wiecznej historii i współczesności.

Słów kilka warto również powiedzieć o samej narracji – książka Williama Dalrymple’a określana jest reportażem historycznym, który łączy w sobie przystępną formę z rzetelnością naukową. Muszę w tym wypadku przyznać hasłom reklamowym rację, bowiem Powrót króla to książka, którą zarówno dobrze się czyta, jak i niesie ona ze sobą ogromny zasób wiedzy historycznej. Pomimo solidnego aparatu naukowego w postaci bibliografii i przypisów, a także licznych cytatów wtrącanych co chwila w narrację, ta praca historyczna nosi znamiona ciekawie napisanej książki, w której autor skupia się nie tylko na faktach i datach, ale również na portretach psychologicznych postaci, które dzięki jego żywemu pióru nabierają kształtów i kolorów. Pozycję tę dopełniają takie pomoce naukowe jak mapy, kolorowe ilustracje z okresu epoki (wraz z moim ulubionym obrazem Pozostałość armii) jak i wymienieni, niczym bohaterowie w sztuce teatralnej, uczestnicy Wielkej Gry w Afganistanie. Wszystko to sprawia, że mimo orientalnego posmaku Powrót króla jest książką niezwykle ciekawą i przystępną, nawet jeśli czytelnik nie jest zaznajomiony z historią Azji Środkowej.

Recenzja ukazała się na portalu www.gloskultury.pl

Wydawać by się mogło, że historia konfliktu na kolonijnych peryferiach ówczesnego świata Zachodu nie jest na tyle ważna i istotna, aby się nią zainteresować. Ot, zwykły bunt kolonizowanych przed byciem skolonizowanym. Tymczasem okazuje się, że rywalizacja o wpływy europejskich mocarstw w Afganistanie doprowadzała rosyjskie i (zwłaszcza) brytyjskie rządy do paranoicznej...

więcej

mniej

Pokaż mimo to