Eugeniusz Lokajski „Brok” należy do najwybitniejszych fotoreporterów Powstania Warszawskiego. Ikoniczne kadry jego autorstwa zapadają w pamięć dzięki niezwykłej sile wyrazu i sprawiają, że możemy poczuć, co przeżywali uczestnicy oraz świadkowie wydarzeń z 1944 roku. „Brok” pozostawił nam kompletny obraz Powstania Warszawskiego: od radości i solidarności, poprzez męstwo, aż do cierpienia i zadumy. Najnowsza publikacja prezentuje 300 niekadrowanych, przejmujących fotografii z Powstania Warszawskiego. Subtelna szata graficzna, w dyskretny sposób podkreślająca urok „fotografii z duszą”, a także wspaniała jakość wydruku czynią z publikacji dzieło wyjątkowe. Obowiązkowa pozycja dla wszystkich zainteresowanych historią stolicy, varsavianistów
i miłośników czarno-białych fotografii.

• 300 fotografii z Powstania Warszawskiego

• 133 rozpoznanych z imienia i nazwiska uczestników Powstania

• Zbiór nr 1 w muzealnym inwentarzu ikonograficznym

Nowa publikacja Muzeum Powstania Warszawskiego zawiera ikoniczne kadry z powstańczej Warszawy, niezwykle wyraziste i przejmujące. Fotografie Eugeniusza Lokajskiego można uznać za kamień węgielny muzealnej kolekcji; posłużyły one do budowy ekspozycji stałej Muzeum.

Nie sposób ocenić znaczenia zdjęć podporucznika „Broka”– jego fotografie wpłynęły na zmianę postrzegania Powstania, zamiast krwi i gruzów najważniejsi stali się ludzie: Powstańcy Warszawscy
i ludność cywilna, warszawiacy. Dzięki nim na trwające 63 dni Powstanie, czyli jedną z najbardziej zażartych bitew miejskich w historii, patrzymy przez pryzmat codzienności, losów poszczególnych osób, oddziałów. Zdjęcia Lokajskiego sprawiają, że możemy poczuć, co przeżywali uczestnicy oraz świadkowie Powstania Warszawskiego.

Na setną rocznicę urodzin podporucznika „Broka” Muzeum przygotowało album Eugeniusz Lokajski „Brok” 1908–1944. Fotoreporter. Niniejsza edycja, ukazująca się kilkanaście lat później, jest nowym wydaniem tej publikacji.

Album prezentuje 300 niekadrowanych fotografii z Powstania Warszawskiego – zdjęcia zostały poddane nowoczesnej digitalizacji i retuszowi, zyskując niespotykaną wcześniej wyrazistość. Teksty uwzględniają współczesny stan badań historycznych i varsavianistycznych, efekt pracy zespołu pracowników muzeum; zdjęciom towarzyszą cytaty i wspomnienia uczestników Powstania, dodano też przydatny słowniczek wybranych obiektów. Subtelną szatę graficzną publikacji zaprojektowała Kasia Kubicka – graficzka specjalizująca się w albumach fotograficznych, autorka projektów dla takich instytucji, jak paryskie Centre Pompidou, Fundacja Archeologia Fotografii czy Fundacja Sztuk Wizualnych.

Album Eugeniusz Lokajski „Brok” oprócz wartości emocjonalnej ma też wartość dokumentu, materiału źródłowego. Jest tak zarówno za sprawą znaczącego poszerzenia naszej wiedzy historycznej, jak i lepszej jakości obrazu, a więc nowych możliwości, jakie dają zdigitalizowane w nowoczesnej technologii negatywy podporucznika „Broka”.

Mecenasem albumu jest Fundacja PGNiG im. Ignacego Łukasiewicza.

Eugeniusz Lokajski (1908–1944), przed wojną wybitny sportowiec, rekordzista Polski w rzucie oszczepem (1936), wicemistrz świata w pięcioboju, uczestnik Letnich Igrzysk Olimpijskich w Berlinie (1936). Z fotografią był związany przez całe życie.

W styczniu 1944 roku został zaprzysiężony na żołnierza Armii Krajowej. W Powstaniu był oficerem łącznikowym kompanii „Koszta”, a od 30 sierpnia jej dowódcą. Został uprawniony „do noszenia i używania aparatu fotograficznego i filmowego”.

Lokajski robił zdjęcia głównie w Śródmieściu i wywoływał je w mieszkaniu swojej siostry, Zofii Domańskiej, która przechowała negatywy. 25 września, wobec zbliżającej się kapitulacji Powstania, został oddelegowany do Komendy Głównej AK w celu wykonania zdjęć do fałszywych dokumentów, które miały umożliwić Powstańcom opuszczenie miasta z ludnością cywilną. Tego dnia zginął pod gruzami zbombardowanej kamienicy przy ul. Marszałkowskiej 129, gdzie znajdował się sklep fotograficzny.

Lokajski albo „Brok”. Oba te hasła natychmiast przywodzą na myśl Powstanie Warszawskie. (…) Proste zdjęcia w czerni i bieli. Takie jak czarno-biały świat Eugeniusza Lokajskiego i jego kolegów Powstańców. (…) Otoczony w większości młodymi ludźmi, podczas przerw w walkach fotografował ich uśmiechnięte, piękne i dumne twarze. Uwieczniał momenty z powstańczego życia, wielu anonimowych bohaterów. (…) Takie sceny o wiele lepiej i dobitniej pokazują prawdziwy, ludzki wymiar niesamowitej powstańczej walki niż stereotypowe fotografie Powstańców celujących w stronę niewidzialnego wroga. Owszem, są tu również – co oczywiste – takie zdjęcia, ale ciekawsze wydają mi się te ukazujące codzienne życie Powstańców. To dzięki nim możemy wyobrazić sobie atmosferę tamtych 63 dni – dzięki fotografiom z duszą.