Tom esejów literackich (1 wydanie 1968) należy do kontynuowanego przez pisarza cyklu Wspomnienia z teraźniejszości. Jest to swoisty, intelektualny komentarz autora do własnych przeżyć i refleksji snutych pod wpływem rozległych lektur, codziennych zdarzeń lub pierwszoplanowych problemów współczesnego świata. Brandys z pozycji humanisty dokonuje oceny zarówno spraw własnego warsztatu pisarskiego, postaw słynnych luminarzy kultury literackiej polskiej i obcej, jak i przeszłości okupacyjnej własnego narodu czy stosunków społecznych w USA, poznawanych w czasie podróży. Książka próbująca w formie eseistycznej wyrazić niepokoje intelektualne i moralne współczesnego człowieka, bacznie obserwującego otaczające go zjawiska, rzeczy i ludzi - jest lekturą dla wymagających odbiorców.