Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku do miasteczka w New Hampshire (północno-wschodnia część Stanów Zjednoczonych) przybywa Perly Dunsmore – aukcjoner. Facet z przytupem reorganizuje życie mieszkańców poprzez cotygodniowe aukcje. Najpierw prosi o cokolwiek, potem bierze jakieś starocie ze strychu lub stodoły, a następnie zaczyna wymuszać meble i inne niezbędne do życia przedmioty. W końcu i to mu nie wystarcza, a atmosfera w miasteczku się zagęszcza. W efekcie ludzie zaczynają wyjeżdżać z Harlowe, co umożliwia Perly’emu również sprzedaż nieruchomości. Tylko rodzina Moore’ów – uparta z dziada pradziada – nie chce opuścić ojcowizny i ulec presji wywieranej przez aukcjonera.

„Aukcjoner” to nie horror. To bardziej thriller społeczny. Lęk i groza nie polegają tutaj na latających duchach i mitycznych potworach, a na klaustrofobicznej atmosferze i poczuciu osamotnienia w walce z nieuniknionym. Dunsmore uosabia wszystko to, czego podświadomie się lękamy – postęp, nieuchronną zmianę, siłę znajdującą umocowanie we władzy. Dlatego też rodzina Moore’ów w konfrontacji z aukcjonerem jest na pozycji z góry skazanej na porażkę. Zwlekają oni z poinformowaniem władz o tym, co się dzieje, bo wychodzą z założenia, że to nie ich sprawa. Lepiej niech ktoś inny coś zrobi. Potem nikt im nie wierzy, już jest za późno. Perly już zrobił swoje, ten pewny siebie, fałszywie szczery, posiadający odpowiedź na każde pytanie, naginający zasady do własnego widzimisię mężczyzna z łatwością wykreował fałszywy obraz Harlowe. Jak z tym walczyć? Co zrobić, kiedy czuje się strach przed utratą wszystkiego i nie otrzymuje się wsparcia ze strony aparatu państwowego?

„Aukcjoner” – jak na ponadczasowego klasyka przystało – niesie za sobą wiele treści. Mieszkańcy bardzo szybko dzielą się na dwa obozy, co tylko pomaga swobodnie działać pozbawionemu jakichkolwiek skrupułów Perly’emu. Moore’owie zbyt późno podejmują decyzję o postawieniu się aukcjonerowi, przez co doprowadzają się na skraj ubóstwa. A przecież bardzo łatwo jest nastawić ludzi przeciwko sobie, wystarczy im dać coś ekstra. Tak więc wydaje mi się, że to właśnie szczerość jest tym, co przesądza o sile „Aukcjonera”. Szczerość i brutalna prawda o nas samych.

Joan Samson zmarła kilka miesięcy po premierze swego debiutu. Trudno powiedzieć, czy napisałaby coś lepszego niż „Aukcjoner”. Pewne jest jednak to, że książka niejednego czytelnika mocno zdenerwuje. Sam miałem ochotę kilka razy krzyknąć, aby bohaterowie w końcu coś zrobili. Oni jednak pasywnie czekali, co wydarzy się później. A może los się odmieni? Dopiero potem mnie olśniło, że na co dzień również tak się zachowujemy. Czekamy, aż coś się zmieni. Samo z siebie. A jedyne, co otrzymujemy, to martwe ryby w Odrze. Na nic lepszego nie zasłużyliśmy.

Michał Wnuk