W najbardziej ogólnym zarysie (choć wyodrębnienie go wcale nie jest rzeczą prostą) „Senfiliada” miała chyba być czymś w rodzaju alternatywnej historii Kota w butach, w której znany każdemu dziecku bohater podróżuje po krainie baśni, będącej jednocześnie Ziemią z futurystycznej, dystopijnej wizji, a sam Kot to tak naprawdę wynik eksperymentów genetycznych. Świat ten zaludniają istoty z archetypicznych opowieści towarzyszących nam od najwcześniejszych lat, ale i wytwory współczesnej popkultury. Stawianie w jednym szeregu Baby Jagi, Czerwonego Kapturka czy bajkowego smoka i Conana, Supermana oraz na przykład... Stevena Spielberga ma zapewne sugerować, że film, komiks i powieść to dzisiejsza forma opowiadania baśni. Ani to odkrywcze, ani szczególnie trafne, a finalnym efektem takiego pomieszania z poplątaniem jest jedna wielka dysharmonia, kakofonia zgrzytów tak daleka od sprawnie zazębiającego się i pracującego mechanizmu, jak to tylko możliwe.

I taka właśnie jest ta książka – nieskładna, chaotyczna, nawet nie tyle rozłażąca się w szwach, co po prostu poskładana z przypadkowych, nazbyt licznych i nietworzących żadnej sensownej całości elementów. To ciąg scen, w którym każda kolejna wynika z poprzedniej w stopniu tak nikłym, że właściwie można to pominąć. I tytuł nawiązujący do „Iliady” ma zapewne za zadanie usprawiedliwienie takiej epizodycznej konstrukcji. Zresztą po co spójna fabuła czemuś, co nie służy opowiedzeniu żadnej konkretnej historii, a jedynie stanowi jeden wielki pretekst pozwalający autorowi na zaprezentowanie osobistych poglądów na wiele jakże ważkich tematów? Tutaj wystarczy rwący się motyw drogi, którą nasz futrzasty bohater wędruje całkowicie wolny od zbędnego bagażu ciągów przyczynowo skutkowych i która zmierza prosto donikąd.

Choć trudno to sobie wyobrazić, postaci pojawiające się w „Senfiliadzie” są jeszcze bardziej pretekstowe, niż fabuła. Wszystkie zachowują się identycznie, są w równym stopniu wyprane z charakteru, w poważaniu mają wewnętrzną spójność i mówią to, co akurat pasuje do autorskiej wizji, nawet jeśli stoi w jawnej sprzeczności z wcześniejszymi czynami i wypowiedziami, a te ostatnie utrzymane są zawsze w dokładnie tym samym tonie, w dodatku straszliwie zmanierowanym. Czemu mają więc służyć tragicznie sztuczne dialogi? Nie inaczej – temu, by czytelnik mógł się zapoznać z tym, co autor ma do powiedzenia o systemach społecznych, wierze, ludzkiej naturze czy sensie życia.

Ludzie są zepsuci, straszliwie zepsuci. Nie tylko nie zrozumieli swoich błędów, ale po raz kolejny powtarzają wcześniejsze wypaczenia, jakby sprawiało im to uciechę. Przed rozpustą ma ich chronić rewolucja, która sankcjonuje rozpustę, także religijną. Nie potrafią wierzyć, więc racjonalizują wiarę, próbują ją naukowo wytłumaczyć. Czy myślisz, że istnieją w mieście ateiści?*

Oczywiście sprzedawanie traktatu filozoficznego pod płaszczykiem powieści nie jest samo w sobie niczym złym. Pod warunkiem, że ma się do powiedzenia cokolwiek oryginalnego. Natomiast na trzystu czterech stronach omawianej książki próżno szukać choć jednej świeżej i odkrywczej myśli. Nie sposób pozbyć się wrażenia, że mamy tu do czynienia z efektem zachłyśnięcia się własnymi przemyśleniami, serwowanymi w takiej formie, jakby stanowiły gotową odpowiedź na pytania, które ludzkość zadaje sobie od wieków.

Jakby tego wszystkiego było mało, Zamorski powziął chyba zamiar umieszczenia w tej stosunkowo krótkiej (na szczęście!) książce rekordowej liczby nawiązań do innych tekstów kultury, w dodatku w kompletnie losowych miejscach, zapominając przy tym, że to powinno mieć jakiś sens i cel, bo samo w sobie nie stanowi żadnej wartości, poza ewentualnym popisem oczytania. Lem czy Asimov, wywołani do tablicy w dziele tej jakości, najpewniej przewracają się w grobach. Autor sięga też, o zgrozo, po turpizm i groteskę (z efektem początkowo niezamierzenie komicznym, a potem już tylko odpychająco-żałosnym), stara się pozować na bezpruderyjnego w rzekomo odważnych scenach erotycznych (z efektem identycznym), ale najgorzej jest chyba wtedy, gdy usiłuje być zabawny.

- Och, ty moja kobietko! - starzec ponownie zachichotał. - Czy mnie muszą zawsze odwiedzać potwory? Pamiętam, ktoś mi opowiadał, że kiedy akuszerka wyciągnęła go z brzucha na mus i myślała, że to chłopak, ale przypadkiem poślizgnął jej się palec i odkryła dziurkę niejasnego pochodzenia. Od tego czasu nikt nie wie, czy to chłopak, czy dziewczyna. Nie, Stefanio?
Młodzieniec rzucił się na starca, obalił go na ziemię i zaczął okładać pięściami.
Stefan! - jasne? Nie Stefanio!*

W zacytowanych fragmentach wyraźnie widać kolejne z niezliczonych wad książki – nadęty, ociekający patosem język, fatalną konstrukcję zdań, nieporadność w posługiwaniu się słowem pisanym. Z aspektów czysto technicznych razi także karygodne nagromadzenie powtórzeń.

Wszystko to składa się na wrażenie, iż Zamorski gdzieś kiedyś przeczytał kilka słów o postmodernizmie i tak się zachwycił ideą literatury, w której wszystkie chwyty i środki są dozwolone, że fragment mówiący o sensie i celu zupełnie umknął jego uwadze. Tak bezpośrednie wnioskowanie o poczynaniach i myślach pisarza na podstawie jedynie jego książki może się wydawać nadużyciem, ale rzeczony pisarz niejeden raz, pod różnymi pretekstami, przedstawia w swoim dziele własne na jego temat zdanie.

O słabych stronach „Senfiliady” można by pisać w nieskończoność. Zdecydowanie trudniejszym zadaniem jest wskazanie przynajmniej jednej zalety, jednego wartościowego elementu, który choć częściowo wynagrodziłby czytelnikowi drogę przez mękę, jaką jest brnięcie przez tę na przemian frustrującą i śmiertelnie nudną powieść. Dobrze więc się stało, że choć książką ukazała się drukiem, nie trafiła i prawdopodobnie nigdy nie trafi na księgarniane półki, niewielka jest więc szansa przypadkowego się na nią, ekhm, nadziania.

*cytaty pochodzą z recenzowanej książki.

Agata Rugor